Ağız ve boğaz olarak tanımlanan bölgede gelişen kötü huylu tümördür. Bu bölge dudaklar, yanak iç kısmı,üst ve alt çeneler, dil, dil altı, damak,bademcikler (tonsil) veya boğazın arka kısmından oluşmaktadır. Bu alanların herhangi birisindeki hücrelerin düzensiz ve kontrolsüz çoğalmasıdır.
Yaş
Genellikle ileri yaşlarda görülür.
Cinsiyet
Erkeklerde kadınlara göre iki kat daha sık izlenir.
Risk Faktörleri
En önemli risk faktörü sigaradır. Sigara içenlerde içmeyenlere göre altı kat daha fazla görülür. Sigaranın yanında diğer tütün ürünleri puro ve pipo da aynı riskleri taşır. Aynı şekilde yoğun alkol kullanımı da riski altı kat artırır. Sigara ile alkol beraber yoğun tüketildiğinde kanser görülme sıklığı daha da artar. Dudak kanserinin gelişiminde güneş ışınlarına fazlaca maruz kalma da etkendir.
Belirti ve Bulgular
Tanımlanan bölgelerde iyileşmeyen yara , ağrısız şişlik, beyaz veya kırmızı renkli kabarıklıklar, boğaz ağrısı, kanama, yutma ve çiğnemede güçlük, ses değişikliği, dişlerde sallanma veya dökülme, yutkunurken kulak ağrısı ve boyunda şişlik gibi şikayetlerin varlığında Kulak Burun Boğaz (KBB) hekimi tarafından muayene yapılmalıdır.
Tanı
Baş ve boyun muayenesi yapılır. Ağız içinde doğrudan yapılabilen boğaz muayenesi dışında doğrudan görüntülenemeyen burun arkası (nazofarinks), gırtlak (larinks) ve yutak incelenir. Bu amaçla burundan girilerek ince, esnek tüp şeklindeki endoskop yardımıyla gizli kalan bölgeler kamera vasıtasıyla görülür. Bu muayenede tümör veya şüpheli bir oluşum varsa buradan biyopsi (parça) alınır. Bu işlem lokal (bölgesel) veya genel anestezi (uyutularak) altında yapılabilir. Gerek olursa boyundaki şişlikten ince iğne ile biyopsi alınır. Alınan parça Patoloji bölümünde incelenir ve kanser teşhisi konur. Panoramik çene filmleri, bilgisayarlı tomografi ve/veya manyetik rezonans görüntüleme yöntemleri tanı için yardımcı metotlardır. Kan testleri tanı koydurucu değildir. Kanser tanısı konduktan sonra kanserin evrelemesi yani tümörün büyüklüğü ve ne kadar yayıldığı ortaya konur. Evrelendirme en iyi tedavi şeklinin belirlenmesi ve hastalığın tedavi sonrası seyri ve sağ kalımı açısından bilgi edinilmesi yönünden son derece önemlidir. Evrelendirmede tümörün büyüklüğü, boyundaki lenf düğümlerine ve vücudun diğer organlarına yayılımına bakılır. Evre 1, 2, 3, ve 4 olarak adlandırılır. Evre 1 en erken, evre 4 ise en ileri safhadır.
Tedavi
Ağız ve boğaz kanserinin tedavisi yerleştiği bölgeye, evresine, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna göre değerlendirilmelidir. Tedavi planı hastanın doktoru tarafından yapıldıktan sonra hasta yakınları ve hasta bilgilendirilmeli, ve tedavi şekli esas olarak hastanın kendisi tarafından seçilmelidir. Günümüzde kabul edilen iki tedavi seçeneği vardır; cerrahi ve radyoterapi (ışın tedavisi). Kemoterapi (ilaç tedavisi) bazı olgularda cerrahi ve radyoterapiye ek olarak uygulanmaktadır. Cerrahi erken evre ve birçok ileri evre kanserde tedavi seçeneğidir. Cerrahi tedavide tümör ve etrafındaki dokular çıkarılır, boyun diseksiyonu yapılır. Boyun diseksiyonu ağız boğaz kanserinin yayılmasında ilk durak olan boyundaki lenf düğümlerinin de alınmasıdır; ancak bu sırada bazı damar, sinir ve kaslarda etkilenir. Ağız ve boğaz kanser cerrahisi basit veya kompleks olabilir.
Bu, hastalığın geliştiği bölgeye ve yaygınlığına bağlıdır. Erken, yayılmamış kanserde cerrahi oldukça etkilidir, bununla beraber hastada minimal bir fonksiyon kaybı gelişir, ve dış görünüşte çok az bir değişiklik olur. Eğer kanser çevre dokulara yayılmışsa ve özellikle çene kemiğine ulaşmış ise hastanın dişleri ve görüntüsü etkilenir. Cerrahinin belirgin kalıcı izi olur. Bu safhada kozmetik sorunları en aza indirmek için vücudun başka bir bölgesinden doku getirilerek alınan bölgeler tamir edilir. Bunların yanında ağız ve boğaz fonksiyonları cerrahi tedaviden sonra geçici veya kalıcı olarak bozulur. Çiğneme, yutma ve konuşma etkilenir. Erken evre kanserde ışın tedavisi de tercih edilebilir. Bu tercihte tümörün geliştiği bölge ve yan etkiler göz önüne alınır. Evre 3 ve 4 kanserde cerrahiyi takiben radyoterapi ek olarak verilir.
Radyoterapi genellikle haftada 5 gün süreyle yaklaşık 6 hafta devam eder. Ancak ışın tedavisinin kanserli hücrelerin yanında sağlam normal hücrelere de zararı vardır. Yan etkileri arasında boğaz ağrısı, ağız kuruluğu, dudaklarda soyulma ve deride yanık sayılabilir. Yine yemek, yutma ve konuşma fonksiyonları olumsuz etkilenir.