Basilli Dizanteri (Kanlı ishal) Nedir?

Basilli Dizanteri (Kanlı ishal)

Bir bakteri türü olan shigella‘nın neden olduğu ishal tablosudur. Shigella türüne ait S. dysenteriae, S. flexneri, S. boydii ve S. Sonnei olmak üzere dört tür bakteri bilinmektedir, ülkemizde S. sonnei daha sık görülmektedir. En ağır tabloyu oluşturan tür ise S. dysenteriae’dır. Shigella türleri sadece insanlarda hastalık yapma yeteneğine sahiptir. Az sayıda bakteri ko-enfeksiyonu oluşturabilmektedir. Bu kadar az sayıdaki bakteri temizlik kural­larına yeterince uyulmadığında ellere bula­şan dışkı ile kolaylıkla taşınabilir. Bakteri sıklıkla su ve bu su ile temas edip kirle­tilmiş gıdalarla insana geçmektedir. Hay­vansal gıdalar bulaşta rol oynamamaktadır. Genelde okullar ve kreşler başta olmak üzere toplu yaşanan kalabalık ortamlar sal­gınların en sık ortaya çıktığı yerlerdir. Bu­nun yanı sıra kişisel temizlik koşullarına uyulmadığında aile içinde de salgınlar gö­rülebilir. Vakaların büyük bir çoğunluğunu 5 yaş altı çocuklar oluşturur. Basilli dizante­rinin en sık görüldüğü ikinci yaş gurubu 5–14 yaş arasıdır. Hastalık 15 yaşına kadar er­keklerde daha sık görülürken bu yaştan sonra kadınlarda daha sık görülmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yılda 140 milyon basilli dizanteri vakası görül­mekte, bunların 600.000’i ölümcül seyret­mektedir. Ölen hastaların %60’ını 5 yaşın altında olan çocuklar oluşturmaktadır. Ge­lişmiş ülkelerde basilli dizanteri görülme oranları son 40 yıl içerisinde belirgin bir şe­kilde düşmüştür.

Belirti ve Bulgular

İshal; sıklıkla kanlı ve mukus (sümüksü madde) içermektedir. Tabloya karın ağrısı ve ateş de eşlik etmek­tedir. Bakteri alındıktan sonra hastalığın or­taya çıkması için geçen süre genelde 12–96 saattir. S. dysenteriae dışındaki türler et­ken olduğunda genelde hafif, bir hafta içe­risinde düzelen ishal tablosu vardır. Ağır di­zanteri tablosu nadiren gelişir. S. dysenteriae’nın ölümcül seyretme oranı %10–20 olarak bildirilmiştir.

Tanı

Kesin tanı bakterinin dışkı kültürün­de üretilmesiyle konur. Kültür sonuçlan genelde 48 saat içerisinde alınır. Kültür ön­cesi dışkının mikroskopik incelemesinin yapılması benzer tabloya yol açan amipli dizanteriden ayırıcı tanıyı sağlayacaktır. Ba­silli dizanteride, dışkının mikroskobik ince­lemesinde bol akyuvar ve alyuvar görülür. Amipli dizanteride ise genelde akyuvar sa­yısı çok azdır. Bol alyuvarla beraber amip trofozoitleri ve/veya kistleri görülebilir.

Tedavi

En önemli basamak hastanın kay­bettiği sıvı ve elektrolitin yerine konması­dır. Hasta ağızdan alabildiği sürece hidrasyon (sulu beslenme) için bu yol tercih edilir. Küçük çocuk­lar için oral hidrasyon poşetleri sağlık ocaklarından temin edilebilir. Bunlar temin edilemediğinde bir litre kaynatılıp soğutul­muş suyun içerisine 1 çorba kaşığı toz şe­ker, 1 çay kaşığı karbonat ve 1 çay kaşığı sofra tuzu atılıp karıştırılarak gerekli sıvı hazırlanabilir (Oral Rehidratasyon Sıvısı, Evde ishal tedavisi).

Basilli dizanteri tedavisinde özel bir diyet uygulaması yoktur. Ağızdan beslenemeyecek kadar genel durumu bo­zuk olan hastalar ve şiddetli bulantı-kusma-olan hastalar hastaneye yatırılarak damar­dan verilecek sıvı ile tedavi edilirler. Bakterinin duyarlı olduğu antibiyotik ile tedavi hastalığın sü­resini kısaltır.

Korunma

Kişisel temizliğe özen gösteril­mesi, özellikle tuvaletten çıktıktan sonra ellerin yıkanması, aile içinde, okullarda, kreşlerde, yaşlı bakım merkezlerinde ve as­keri birliklerde tuvalet eğitimine önem ve­rilmesi, yiyeceklerin uygun ısıda pişirilme­si, çiğ yiyeceklerin tüketilmeden önce yı­kanması gereklidir. Ayrıca hastalık gıda sektöründe çalışanlarda ve hastane çalışan­larında tespit edildiğinde hastalık süresin­ce çalıştığı ortamdan uzaklaştırılmalı, ilk normal dışkıdan 48 saat sonrasına kadar is­tirahat etmeleri sağlanmalıdır.