Böbrek Yetmezliği (Akut)
Akut (Ani Başlangıçlı) Böbrek yetmezliği
Akut böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarının birden bire azalması veya tümüyle kaybedilmesi durumudur. Akut böbrek yetmezliği, çeşitli nedenlere bağlı olarak saatler, günler, bazen de haftalar içerisinde ortaya çıktığında, böbrekler süzme işini tam olarak yapamadıkları için vücutta üre ve kreatinin gibi atık maddeler birikmeye başlar, vücudun su ve kimyasal dengesi bozulur. Akut böbrek yetmezliğinin en sık rastlanan nedenleri;
- Böbreğe giden kan akımının azalması: Bu durum sepsis gibi İleri derecede kan basıncı düşüklüğü ile seyreden durumlarda, şiddetli kanama ve sıvı kayıplarında veya kalp yetmezliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir.
- Böbreğe zararlı etki gösteren ilaç veya zehirler: Bazı ilaçlar (örneğin sık kullanılan ağrı kesiciler, steroid olmayan antiromatizmal ilaçlar, antibiyotikler veya radyokontrast ilaçlar) ve zehirler doğrudan böbrek hasarı yaparak akut böbrek yetmezliğine yol açabilirler.
- Böbreklerin süzgeci olarak adlandırılan glomerüllerin bazı iltihabi durumları da (glomerulonefrit) akut böbrek yetmezliği nedeni olabilirler.
- Böbrekte oluşan idrarın akımını engelleyen nedenler (böbrek taşları, idrar torbasında fonksiyon bozukluğu veya prostat büyümesi gibi) akut böbrek yetmezliği nedeni olabilirler.
Risk Faktörleri
Yaşlılarda, süreğen hastalığı olanlarda (böbrek hastalığı, karaciğer hastalığı, kalp yetmezliği, hipertansiyon), ağır cerrahi operasyon geçirenlerde, ağır bir hastalık nedeniyle hastanede, özellikle yoğun bakımda yatanlarda akut böbrek yetmezliği riski daha yüksektir.
Belirti ve Bulgular
Birçok hastada akut böbrek yetmezliği herhangi bir belirti vermeyebilir, tanı ancak kan ve idrar testleri ile konulabilir. Bazı hastalarda aşağıdaki belirtilerden bir ya da daha fazlası görülebilir:
- İdrar miktarının azalması ya da hiç idrar yapamama
- Ayaklarda, bacaklarda ve yüzde şişme
- Kan basıncı yüksekliği
- İştahın azalması, bulantı ve kusma
- Bilinç durumunda değişiklikler (şaşkınlık, huzursuzluk, uykuya meyil vb)
- Şiddetli böğür ağrısı
Tanı
Ayrıntılı bir hikaye ve fizik muayene akut böbrek yetmezliği tanısında oldukça önemlidir. Kan testlerinde üre ve kreatin değerlerine bakılarak böbrek fonksiyonları hakkında bilgi edinilir. Bunun yanında idrar tetkiki (tam idrar tahlili) de akut böbrek yetmezliği tanısında oldukça önemlidir. Akut böbrek yetmezliğinin nedenini bulmak için başka incelemeler de gerekebilir. Bunlar arasında böbreklerin ultrasonografi ile incelenmesi, böbrek sintigrafisi, immünolojik bazı testler ve böbrek anjiyografisi sayılabilir. Bazı hastalarda tanı konulması ve tedavi planının oluşturulması için böbrek biyopsisi yapılabilir.
Tedavi
Akut böbrek yetmezliğinin tedavisi oluşma nedenine göre planlanmalıdır. Eğer neden böbreğe giden kan akımının azalması ise buna yol açan durumlar tedavi edilerek sorun çözülmeye çalışılmalıdır. Sorun idrar akımının engellenmesi sonucu gelişmişse engel ortadan kaldırılmalıdır. Bunlar dışında kalan ve doğrudan böbrekte hasar oluşturarak akut böbrek yetmezliğine neden olan durumlarda yapılması gereken tedavi böbreklerin desteklenmesidir. Böbrek fonksiyonları bozuk olan hastalarda diyet, ilaç ve alınacak sıvı miktarları dikkatli bir şekilde planlanarak böbreklerin daha fazla yorulmaması temin edilmelidir. Akut böbrek yetmezliği olan hastaların bir kısmında vücut sıvılarındaki kimyasal dengenin düzeltilmesi için geçici bir süre diyaliz tedavisi gerekebilir.
Seyir
Akut böbrek yetmezliği olan hastaların önemli bir kısmında böbrek fonksiyonları günler ya da haftalar içerisinde düzelerek tamamen normale dönebilir. Ancak bazı hastalarda böbrekte oluşan hasar düzelmez ve kalıcı, Süreğen böbrek hastalığı gelişebilir.