Burun Tıkanıklığı Nedir?
Burun tıkanması; sinüslerin (kafatasımızda buluna boşluklar) ve geniz bölgesinin çeşitli hastalıkları ve anatomik bozukluklarına bağlı olarak ortaya çıkan bir belirtidir.Birçok sebebi olabilir.Bunlar:
Normal burun tıkanıklığı
Zaman zaman burnun bir tarafının daha sonra karşı tarafının tıkandığı hissedilebilir. Bazı kişilerde bu özellikle yatarken belli hale gelir. Yatakta dönüldüğünde bir tarafın tıkanıklığının açıldığı diğer tarafın tıkandığı görülür. Bu duruma nazal siklüs (normal burun döngüsü) adı verilir, burnun normal yapısı İçerisinde sırasıyla bir tarafta şişme ve diğer tarafta büzülme meydana gelerek bu duruma yol açar. Bu büzülme ve genişleme burnu besleyen damarların genişleme ve o bölgeye fazla kan getirerek şişmesi veya daralarak gelen kanın azalması yoluyla büzülmesiyle oluşur. Bu döngü kişiden kişiye değişiklik göstermekle beraber genellikle 1-4 saat arasında sürmektedir.
Burunda Şişlik, Ödem
Birçok durum burunda anormal şişme ve ödeme neden olarak burunda devamlı tıkanıklık haline yol açar. Bu durumlardan büyük kısmını nezle, akut ve kronik sinüzitler, çeşitli ilaç kullanımları, alerjiler ve hormonsal bozukluklar oluşturmaktadır. Kullanılan ilaçlardan bazıları; doğum kontrol hapları, burun damlalarının (büzülme yapıcı damlalar) uzun süreli kullanımı, yüksek tansiyon ilaçlarının bir kısmıdır.
Burun Tıkanıklığının Anatomik (Yapısal) Nedenleri
Burun yapısında yer alan birçok anatomik faktör burun tıkanıklığına neden olabilir. Burnun ana yapısını oluşturan iki ana yapı septum ve konkalardır.
Septum; önde kıkırdak ve arkada kemikten oluşan buruna İkiye bölen yapıdır. Bu yapının kıkırdak veya kemik bölgesinde doğuştan veya daha sonraları buruna alınan darbeler gibi nedenlerle oluşan eğrilikler burundan havanın geçişine engel oluşturabilirler.
Konkalarda eğrilikler nedeniyle veya önceki bahsedilen nedenlere bağlı olarak şişmeler görülebilir.
Burundaki konkalar üç yapıdan oluşmaktadır. Bunlar alt, orta ve üst konka adını alırlar. Özellikle alt ve orta konka anatomik büyüklüklerinde ve şişmeler sonucu tıkanıklığa neden olurken üst konka küçük olması nedeniyle burun tıkanıklığına fazla katkıda bulunmaz. Orta konka bazı durumlarda büyüyerek içi havayla dolu hale gelebilir. Bu duruma konka bülloza adı verilir. Bu konkalar fazla büyüdüğünde hem kendisi tıkanıklık yapabilir hem de maksiler sinüslerin (burun kenarındaki kemik boşluğu) ağzını tıkayarak sinüzite neden olabilirler.
Nazal Polipler
Nazal polipler üzüme benzeyen salkımlar şeklinde görülen burun ve sinüslerin yangılı hastalıklarıdır. Bu hastalık İyi huyludur ancak tedaviye rağmen tekrarlamalar görülebilmektedir. On altı yaş altında çocuklarda görüldüğünde Kistik Fibrozis hastalığından şüphelenerek araştırılması gereklidir.
Astım ve analjezik kullanımında alerji ve nazal poliplerle görülen hastalığa Samter Sendromu adı verilmektedir. Bu hastalarda tedavi sırasında sık tekrarlamalar görülmekte ve tedavisi güçtür. Aspirin ve benzeri ağrı kesicilerin alımında nefes darlığı, ileri derecede burun akıntısı görülmekte tedavi edilmediğinde ölüm görülebilmektedir.
Nazal poliplerin tedavisinde steroidli (kortizonlu) İlaçlardan oral veya damla şeklinde yararlanılmaktadır, endoskopik cerrahi yöntemler kullanılarak polipler burun içinden ve sinüslerden temizlenmektedir
Burun Tümörleri
Burnun ve sinüslerin iyi ve kötü huylu tümörleri az görülmekle beraber geç bulgu vermeleri nedeniyle tanıları geç konulabilmekte ve tedavisi tam olmayabilmektedir. Burunda yeni gelişen burun tıkanıklığında ve burun kanamalarında gecikmeden doktora başvurulmalıdır.
Geniz Eti (Adenoidler)
Adenoidler genizde yer almaktadır. Çocukluk çağında büyük boyutlara ulaşarak havanın burundan aşağıya inişini engelleyebilirler. Çocuklara ağız solunumu, horlama, uyku bozuklukları görülebilir. Erişkinlerde adenoid dokusunun büyük olduğu görüldüğünde kötü huylu bir hastalıktan şüphe duyulmalıdır. Çocuklarda yukarıda belirtilerle beraber geniz etinde büyüklük saptandığında bunun alınması gereklidir.
Burunda Yabancı Cisim
Özellikle çocukluk çağında çocuklar çevresindeki cisimleri buruna sokmaya meyillidirler bazen bu durum uzun süre fark edilmeyebilir. Uzun süreli tek taraflı pis kokulu burun akıntılarında burunda yabancı cisimden şüphelenilerek detaylı burun muayenesi yapılması, yabancı cisim saptandığında lokal veya genel anestezi altında çıkarılması gereklidir.
Burun Tıkanıklığında Tanı
Burun tıkanıklığı ile gelen hastalarda yukarıda belirtilen hastalıklara yönelik öykü almanın yapılması, kullanılan ilaç ve hastalıkların öğrenilmesi gereklidir. Daha sonra detaylı kulak burun boğaz muayenesinin endoskoplar yardımıyla yapılması gereklidir. Bazen sinüzit, polip, tümör gibi durumlarda ek radyolojik yöntemlere gerek duyulabilir. Bunlar düz grafiler (röntgen), sinüsleri görüntülemek için Waters grafisi veya bilgisayarlı tomografi şeklinde olabilir. Alerjiden şüphelenilen kişilerde alerji testlerinin yapılmasına gerek duyulabilir.
Burun Tıkanıklığında Tedavi:
Enfeksiyonlarda antibiyotik, alerjik durumlarda anti alerjik hap ve burun spreyleri kullanılır.
Anatomik bozuklukları olan kişilerde septum ve konka cerrahileri ile geniz eti olanlarda adenoidlerin çıkarılması (adenoidektomi) şeklinde ameliyatlar gereklidir.
İlaç tedavisine yanıt alınamayan kronik sinüziti olan kişilerde endoskopik cerrahiyle sinüslerin temizlenmesi gereklidir.