Dişlerimiz ve Ağız Sağlığı
Dişler süt dişleri (dentes decidue) ve daimi dişler (dentes permanentes) olmak üzere iki gruptur. Süt dişleri bebek genellikle altı aylıkken çıkmaya başlar, 2-2,5 yaşında tamamlanır. Her yarım çenede 5 tane olmak üzere toplam 20 tanedir. Bu beş dişin iki tanesi incisive (kesici dişler), bir tanesi canin (köpek dişi) ve iki tanesi süt molar (süt azı) dişlerdir. Daimi dişler 6 yaşında çıkmaya başlar ve 16 yaşında 3.molarlar hariç tamamlanır. 3. molarlar genellikle 31 yaşına kadar çıkabilir. Daimi dişler her yarım çenede 8 tane olmak üzere 32 tanedir. Bu 8 dişin iki tanesi kesici, bir tanesi köpek, iki tanesi küçük azı ve üç tanesi azı dişleridir. Her dişin bir ağız içinde görülen kron kısmı (corona dentis), bir de alveol’e gömülü olarak bulunan kök kısmı (radix dentis) vardır. Kron’un en üstünde mine tabakası bulunur. Mine tabakasının altında dentin tabakası bulunur. En içte de pulpa denilen dişin damar ve sinirlerinin bulunduğu canlı tabakası vardır.
Diş Bakımı
Bakteri ve yiyeceklerin birleşiminden oluşan diş plağı nedeniyle diş çürüğü ve dişeti hastalıkları oluşur. Yemekten 20 dakika sonra dişler üzerinde oluşmaya başlayan diş plağı eğer dişler üzerinden hergün uzaklaştırılmazsa diş çürüğü başlar. Diş plağı sertleşirse diş taşı oluşur. Diş plağı ve diş taşı aşağıdaki problemlere neden olabilir:
- • Diş yapısında harabiyete neden olan diş çürüğü
- • Dişetinde kanama, şişlik ile birlikte görülen diş eti iltihabı,
- • Dişlerin destek dokularında harabiyet ve dişin kaybına neden olan periodontal hastalık,
- • Ağız kokusu,
- • Apse, ağrı ve dişleri kullanamama,
Erken doğum ve kalp hastalığı gibi genel sağlık problemlerine neden olabilir. Sağlıklı dişler temiz ve serttir. Sağlıklı dişeti ise pembe ve sıkı görünümlüdür.
Sağlıklı diş ve dişetleri için
- • Dişler günde iki kez fırçalanmalıdır (uygun diş fırçası ile). Flor içeren diş macunu mercimek büyüklüğünde fırça üzerine konur ve fırça ıslatılmadan ağız açıkken uygulanır. Fırça dişetlerine 45 derece açı ile değecek şekilde yerleştirilir. Dişetinden dişe doğru her dişe 4 kez gelecek şekilde dişlerin İÇ, dış ve çiğneme yüzeyleri fırçalanır.
- • Günde bir kere diş ipliği kullanılmalıdır.
- • 6 ayda bir dişhekimine düzenli olarak gidilmelidir.
- • Kullanılan protez, Ortodontik apereyler temizlenmelidir.
Çocukların dişleri ve dişetlerinin bakımı, diş fırçalama, gargara yapma, dişhekimi tarafından muayene, gerekli tedaviler (florür kullanımı, çekimler, dolgular, ortodontik tedavi). Sağlıklı diş ve dişeti, çocuğun genel sağlığı önemli bir yer tutar.
Bunun için;
• Bebeklerde, her yemekten sonra ıslak tülbent, gazlı bez yardımı ile diş ve dişetleri silinmelidir.
• Bebeklerde, süt, meyve suyu ve şekerli içecekli biberonun gece beslenmesinde kullanılmamalıdır.
• Bebekte ilk diş çıktığı andan itibaren yumuşak bir diş fırçası ile dişler temizlenmelidir.
• Dişhekiminin önerisi ile florür tableti kullanmaya başlanılmalıdır.
• İlk diş çıktığı andan itibaren 1 yaşına kadar bebek ilk kez dişhekimine kontrol, beslenme ve ağız temizliği alışkanlıkları konularında bilgi almak için götürülmelidir. Daha sonra 6 ayda bir düzenli olarak dişhekimine götürülmelidir.
• Daimi dişler sürdükten sonra günde bir kez diş ipliği kullanmaya başlamalıdır.
Çocuklarda, diş ve dişetleri günde iki kere, kahvaltıdan sonra ve akşam yatmadan önce fırçalanmalıdır. Florür içeren diş macunu mercimek büyüklüğünde fırça üzerine konur ve fırça ıslatılmadan ağız açıkken uygulanır. Fırça dişetlerine 45 derece açı ile değecek şekilde yerleştirilir. Dişetinden dişe doğru her dişe 4 kez gelecek şekilde dişlerin iç, dış yan çiğneme yüzeyleri fırçalanır.
Diş çıkarma, süt ve daimi dişlerin sürme süreci
Bebeklerde ilk süt dişlerinin sürme zamanı ortalama 6-8 aylardır. Genellikle ilk olarak alt ön kesici dişler sürer. Daha sonra üst ön dört kesici diş bunu izler. Kalan dişler simetrik olarak zamanla çeneler üzerindeki yerini alır. Yaklaşık 2-2.5 yaşlar arasında süt dişlerinin sürmesi tamamlanır. Tüm süt dişleri sürdüğünde bebeklerin ağzında on adedi alt, on adedi üst çenede olmak üzere toplam yirmi adet süt dişi bulunur. Çocuk 5 -6 yaşlara geldiğinde daimi dişler sürmeye başlar ve süt dişleri yerlerini alttan gelen daimi dişlere bırakır. Süt dişlerinin sürmesinde bir iki aylık sapmalar normaldir. Ancak 1 -1,5 yaşındaki bir çocukta hiç süt dişine rastlanmıyorsa bu durumun normal olmadığı kabul edilmelidir.
Daimi dişlerin sürme sürecinde ise altı yaşında süt azıların arkasından daimi 1.azı dişleri ya da “6 yaş dişi” denilen dişler sürer. Bu dişler ilk süren daimi diştir. Önlerinden sürecek diğer daimi dişler gibi bir süt dişinin yerine sürmezler. Daha sonra periyodik olarak süt dişlerinin yerini alttan gelen daimi dişler alır. Daimi 1 .azı dişin arkasından da daimi ikinci azı ve üçüncü azı dişleri sürer. Yirmi yaş dişi olarak da bilinen daimi üçüncü azı dişleri ile birlikte erişkin bir bireyde toplam 32 adet diş bulunur. Ancak yirmi yaş dişleri en fazla eksiliğine rastlanan dişlerdir.
Genel olarak kızlarda erkeklere göre dişler daha erken sürer. Süt dişlerinin erken sürme nedenleri Süt dişlerinin normal zamanından farklı zamanlarda sürmelerine rastlanabilmektedir. Genel olarak erken sürmeler gecikmelere göre daha az rastlanan bir durumdur. Dişlerdeki erken ya da geç diş sürmesinin en önemli nedeni irsiyettir. Ayrıca hipofiz ve tiroid bezlerinden salınan hormonların fazla salgılanmasında dişler erken sürer.
Doğumda ya da hemen sonra diş sürmesi
Bazen bebeklerde dişli doğumlara rastlanır ya da doğumdan sonraki ilk bir ay içinde dişler sürer. Bu dişler genellikle fazla dişler olup kök gelişimleri tamamlamamıştır ve hareketlidirler. Bebeğin bu dişleri yutma (aspirasyon) olasılığını önlemek ve annenin emzirme sırasında duyacağı rahatsızlığı gidermek amacıyla çekimleri gerekmektedir.
Süt dişlerinin geç sürme nedenleri
Süt dişlenme döneminde sürme gecikmesi erken doğum ve düşük kilolu doğumlarda görülen bir durumdur. Bunların yanı sıra hem süt hem de daimi dişlerde ırsıyetin dışında sürme gecikmelerine neden olan bazı durumlar vardır. Bunlar; D vitamini eksikliği, tiroid ve hipofiz hormonlarının az salgılanması ve bazı kalıtımsal hastalık hastalıklardır.
Daimi dişlerin sürme problemleri
Daimi dişlerde irsiyet, kalıtımsal hastalıklar, hor-problemler ve D vitamini eksikliğine bağlı olarak sürme gecikme ya da hızlanmalarına rastlanır. Bunların yanı sıra dişin sürmesi sırasında sürme yolundaki hastalıklar (patolojiler) bölgesel (lokal) sürme bozukluklarına yol açar. Teşhis için iyi bir klinik ve radyografik muayene şarttır.
Diş sürme sorunları
Diş sürmesi sırasında görülen başlıca belirtiler; salya akışında artış, huzursuzluk, dişetlerinde kabarıklık ve duyarlılık, uyku problemleri, yemek yemede güçlük, sert cisimleri yutaktan götürme olarak sıralanabilir. Tükürük akışındaki artıştan dolayı dudaklar çevresinde, çene, boyun bölgesinde isilik oluşabilir. Çocuk bu dönemde kaşıntıyı gidermek amacıyla bulduğu her nesneyi ve kirli ellerini ağzına götürdüğü için ishal gelişebilir. Bu dönemde yemek yemedeki güçlü nedeniyle kilo kaybı görülebilir. Diş çıkarma sürecinde ateş görülebilirse de hiçbir zaman çok yüksek derecelere ulaşmaz.
Süt dişlerinin sürmesi sırasında ortaya çıkabilen bütün yerel belirtiler her ne kadar doğal kabul edilse de diğer sistemik belirtilerle karışabileceği unutulmamalıdır.
Tedavi
Sert cisimler ve temizlenmesi kolay buzdolabında saklanabilen içi sulu, soğuk ve güvenli diş kaşıyıcıları kullanılabilir. Bu özel kaşıyıcılarla yapılan çiğneme ve sürtünme hareketi aynı zamanda sürmeyi de hızlandırır. Çocuk çok huzursuzsa o bölgeye dışarıdan sürülen jel kıvamındaki bölgesel uyuşturucu özelliği olan ilaçlar (topikal anestezikli jeller) özellikle yemekler önce dişetleri üzerine sürülerek masaj yapılması önerilebilir. Bazı ağrı kesiciler (örneğin asetaminofen) verilebilir. Çocuklarda aspirin türevi ilaçlar ‘Reye sendromu hastalığına neden olabileceği için kesinlikle kullanılmamalıdır.
Benim kızım 8 yaşında ustsut dişini degisti ama yerine daim dışı gelmedi ve diger dışı yan olarak çıktı ne yapmaliyiz