Elektrolit Bozuklukları
Elektrolitler kanda, dokularda ve hücrelerde bulunan bir kısmı pozitif (katyon) bir kısmı ise negatif (anyon) yüklü iyonize moleküllerdir. Elektrolitler vücutta asit-baz dengesinin sağlanması, vücut sıvılarının hücre içi ve hücreler arasında taşınması, ayrıca kas-iskelet sistemi, hormon (endokrin) sistemi ve boşaltım sisteminin fonksiyon görebilmesi için gereklidir. Elektrolit bozukluğu kanda bulunan iyonize moleküllerin (potasyum, kalsiyum, klor, magnezyum, fosfat, sodyum) dengesindeki bozulmayı ifade eder. Çeşitli tedaviler, kronik hastalıklar ve travma (yanık, kırık gibi) vücuttaki bazı elektrolitlerin fazla yükselmesine (hiper),azalmasına (hipo) neden olur. Bu durumda vücutta elektrolit dengesizliği veya bozukluğu oluşur.
Başlıca elektrolit bozuklukları
Hipernatremi
Serum sodyum düzeyinin yüksek olmasıdır. Vücuttan aşırı sıvı kaybı (ciddi yanıklar, uzun süreli kusma, ishal), yetersiz sıvı alımı, aşırı sodyum alımı nedeniyle görülebilir. Ek olarak idrar söktürücü ajanlar ve diğer bazı ilaçlar da hipernatremi yapabilir. Başlıca belirtiler; susama, ağız kuruluğu, koyu idrar, deri elastisitesinin kaybı, kalp atım hızının artması (taşikardi), uykuya meyil, vücutta kasılmalar şeklinde sıralanabilir.
Hiponatremi
Serum sodyum düzeyinin düşük olmasıdır. Çeşitli ilaçlar, diyette yetersiz sodyum alımı, aşın miktarda su alımı, böbreküstü bezleri ve böbrek fonksiyonlarında bozulma, tiroid hastalıkları hiponatremi nedeni olabilir. Belirtileri arasında; bulantı, kusma, baş ağrısı, ödem, adalelerde güçsüzlük, vücutta kasılmalar ve koma hali sayılabilir.
Hiperkalemi
Serum potasyum düzeyinin yüksek olmasıdır. Şeker koması (diyabet koması), kalp krizi, ciddi yanıklar, böbrek yetmezliği, mide-bağırsak sisteminde kanama, ağır egzersiz ve çeşitli ilaçlar neden olabilir. Belirtileri arasında; güçsüzlük, bulantı, karın ağrısı, kalp ritminde düzensizlik (aritmi), ishal, kas ağrısı yer alır.
Hipokalemi
Serum potasyum düzeyinin düşük olmasıdır. Vücuttan şiddetli sıvı kaybı, böbrek hastalığı, uzun süre idrar söktürücü ilaç kullanımı, uygunsuz laksatif (dışkı döktürücü) kullanımı, kalp yetmezliği, böbrek üstü bezi fonksiyonlarında bozukluk, meyan kökü kullanımı hipokalemiye neden olabilir. Güçsüzlük, idrar miktarında artış, kalp ritminde düzensizlik, kas ağrısı, ağrılı kas kasılmaları (tetani) görülebilir.
Hiperkalsemi
Serum kalsiyum düzeyinin yüksek olmasıdır. Paratiroid bezi hastalıkları, kanser, kemik hastalıkları, kalsiyum içeriği yüksek maddelerin aşın kullanımı ve çeşitli ilaçlar neden olabilir. Belirtileri arasında yorgunluk, kabızlık, depresyon, sersemlik hali, kas ağrısı, bulantı-kusma, idrar miktarında artış, kalp ritminde düzensizlik sayılabilir.
(Bkz. Hipokalsemi ve hiperkalsemi )
Hipokalsemi
Serum kalsiyum düzeyinin düşük olmasıdır. Paratiroid bezi hastalıkları, böbrek yetmezliği, ciddi yanıklar, D vitamini eksikliği ve çeşitli ilaçlar neden olabilir. Kas krampları, tetani, depresyon, ciltte kuruluk, yüzde seyirmeler (tikler) görülebilir.
(Bkz. Hipokalsemi ve hiperkalsemi )
Hiperfosfatemi
Serum fosfat düzeyinin yüksek olmasıdır. Ellerde ve parmaklarda karıncalanma, adale krampları, vücutta kasılmalar, ani kalp durması görülebilir.
Hipofosfatemi
Serum fosfat düzeyinin düşük olmasıdır. Kas güçsüzlüğü, kilo kaybı, kemik gelişiminde bozukluk görülebilir.
Elektrolit bozukluklarında tanı; öykü, tam bir fizik muayene ve basit laboratuar tetkiklerinin yapılması ile kolayca konabilir. Tedavi tamamen elektrolit bozukluğunun tipine ve nedenine bağlıdır.
Hastanın sıvı alımı ve diyetinin düzenlenmesi, neden olan ilacın kesilmesi (idrar söktürücü ilaçlar gibi), ağızdan veya damardan sıvı ve elektrolit uygulanması ile tedavi sağlanabilir. Potasyum düzeyi aşırı yüksek ve böbrek fonksiyonları bozuk hastalarda hemodiyaliz (diyaliz) tedavisine ihtiyaç duyulabilir. Hastaların hekime danışmadan ilaç kullanmamaları, elektrolit bozukluğu açısından riskli hastaların belirtiler konusunda bilgi sahibi olması korunmada oldukça önemlidir.