Endometriozis Nedir?
İşlevsel rahim içi dokusunun rahim iç tabakası dışında bulunmasıdır. Buna bağlı olarak adet dönemlerinde rahim içi dokusunun farklı olarak bulunduğu yerde bir takım şikayetler oluşur.
Sıklığı
Çocuk sahibi olma problemi olan kadınların %21’inde, kronik kasık ağrısı olan kadınların %15’inde, laparoskopi (kapalı yöntem) ile tüplerini bağlatan kadınların %6’sında endometriozis görülür.
Yaş
Endometriozis en sık 25-35 yaş arasında görülür. Ancak ilk adet görme döneminden itibaren menopoza kadar her yaşta ve menopozdaki kadınlarda hormon tedavisi verildiği sürede görülebilir.
Belirti ve Bulgular
Klasik bulguları cinsel ilişki sırasında ağrı, adet sırasında ağrı (dismenore), gebe kalmada zorluk, kısırlık olarak görülür. Karın içinde yapışıklıklar veya yumurtalıkta çikolata kisti var ise adet dışı dönemde kasık ağrısı oluşur. Diğer bölgelerde endometriozis olması durumunda ara ara kanlı kusmuk, makattan kanama veya kanlı balgam olabilir. Ancak çoğu kadında belirti yoktur.
Tanı
Karın muayenesinde ağrı saptanır. Çikolata kisti büyük ise karında ele gelir. Vajinal endometriozis; muayenede mavi noktalar şeklinde görülür. Transvaginal (vajenden yapılan) ultrason (USG) çikolata kisti (homojen berrak görünüm) veya zor hareket ettirilen rahim ile tanısı kesinleştirilir ve pelvik kitle gibi olası diğer nedenler ayırt edilir. Ancak transvaginal ultrason endometriozis için tanısal değildir. Tanının doğrulanması için laparoskopide klinik olarak endometriozis odaklarının görülmesi gereklidir. Anormal görünümlü odaklar durumunda biyopsi yapılır.
Tedavi
Tedavi temel olarak iki gruba ayrılır: ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi.
İlaç tedavisinde ağrı kesiciler ve hormonal ilaç (hormon tedavisi) tedavileri kullanılır. Tüm hormon tedavileri endometriozis belirti ve bulgularında %80-90 düzelme sağlar. Ancak tedavinin sonlandırılmasını takiben 12-24 saat sonra belirtiler tekrarlayabilir. Ciddi endometriozis olgularında tedavinin tamamlanmasından sonra tekrarlama oranı %74’e kadar çıkmaktadır. Hormonal tıbbi tedavi döngüsel hormonal uyarımı bozar ve endometrium (rahmin iç tabakası) dokularında gerileme yapar. Tedavi seçeneklerinin etkinlikleri arasında farklılık yoktur, ancak bir grup hasta birkaç tedavi yöntemine cevap vermez.
Çikolata kisti varlığında ilaç tedavisi ilk seçenek olmamalıdır. Hormonal tedavi ile kısırlık düzelmez, tüm tedavilerde gebelik gecikir. İlaç tedavisinde doğum kontrol hapları, aylık veya üç aylık iğneler, gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRh) agonistleri, ve danazol, gestrinon gibi antiandrojenler kullanılır.
Cerrahi tedavide;
(1) Laparoskopide lezyonların yakılması ve çıkarılması,
(2) Çikolata kisti çıkarılması,
(3) Laparoskopi ile utero-sakral sinir kesilmesi veya yakılması (ağrının geçirilmesi için)
(4) Rahim ve yumurtalıkların alınması uygulanır.
Seyir
Endometriozis tıbbi veya cerrahi tedavi sonucunda tekrar edebilir ve menopoz sonrasında kendiliğinden gerileyebilir.