Enkoprezis Nedir?
Çocuğun kakasını tutma ve bırakma işlevini kontrol edebileceği yaşa gelmiş olmasına karşın, istemli ya da istem dışı olarak kakasını uygun olmayan yerlere bırakma olarak belirlenen bir bozukluktur.
Yaş ve Cinsiyet
Çocuk 4 yaşına kadar hiç kontrol geliştirmediyse birincil (primer) enkoprezis, en az bir yıl kontrol edebildikten sonra kakasını kaçırma başlamışsa ikincil (sekonder) enkoprezis denir. Bu durumun en az üç ay süreyle ayda en az bir kez olması ve çocuğun takvim yaşının en az 4 olması gerekmektedir.
Enkoprezisin görülme biçimine göre kabızlık ve dışkı taşması ile giden ve gitmeyen şeklinde iki tipi tanımlanmıştır. Çocuklarda bu bozukluğun görülme oranı %1-3 olarak bildirilmiştir. 7-8 yaşlarında çocuklarda yapılan bir çalışmada enkoprezis görülme oranı %1,5, kız / erkek oranı 1/3 olarak bildirilmiştir. 10-12 yaşları arasındaki erkeklerde ayda en az birkez dışkı kaçırma oranı %1,3’e düşerken, aynı dönemdeki kızlarda bu oran %0,3’e düşmektedir. Ülkemizde yapılan bazı çalışmalarda enkoprezis görülme oranının %4 olarak bildirilmiştir.
Risk Faktörleri
Enkoprezis kronik ve tekrarlayan bir bozukluk olması nedeniyle çocuk ve aile için stres yaratan bir durum olup, sıklıkla tıbbi ve ruhsal belirtilerle ilişkilidir.
Belirti ve Bulgular
Enkoprezisin %95 kabızlığa bağlı geliştiği ve kabızlığa bağlı dışkı kaçırmanın, dışkının kalın barsağın son bölümünde birikerek taşması (retansif enkoprezis) şeklinde olabileceği gibi geride dışkı birikimi olmadan da (nonretansif enkoprezis) meydana gelebileceği bildirilmiştir. Diğer fizyolojik etkenler dış anal sfinkter kontrolünde bozukluk, psikojenik megakolondur.
Birincil enkoprezis genellikle yeterli tuvalet eğitimi verilememesi ya da bu eğitime yeterli yanıt alınamaması, çocuk ebeveyn arasında tuvalet eğitimi sırasında çatışmadan dolayı eğitimin uzamasından kaynaklanmaktadır. Çocuğun stres olarak algılayabileceği önemli değişikler, çocuk ve aileyi etkileyen önemli yaşam olayları da ikincil enkoprezis nedenleri arasında sayılabilir.
Enkopretik çocuklarda yavaş dil gelişimi ve koordinasyon zayıflığı, zeka düzeyinde gerilik ve nörolojik bozukluklar da daha sık bildirilmiştir.
Ayırıcı Tanı
Enkoprezisin ayırıcı tanısında anorektal fonksiyon bozukları önemlidir. Rektum ya da anal bölge darlıkları, düz kas hastalıkları, doğuştan aganglionik megakolon (kalın bağırsağın sinir sisteminin doğuştan gelişmemesi) (Hirschsprung Hastalığı), endokrin nedenler gibi organik nedenlerin dışlanması gerekmektedir. Ayırıcı tanı ve tedavinin planlanmasında Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Karşı Gelme Bozukluğu, mental retardasyon, Davranım Bozukluğu, Yaygın Gelişimsel Bozukluklar, depresyon ve anksiyete bozukluğu gibi sıklıkla enkoprezisle birlikte görülen eş tanıları da göz önünde bulundurmalıdır.
Tedavi
Enkoprezisde en iyi yaklaşım; biyolojik, psikolojik ve sosyal etkenlerin etkilerini değerlendirerek oluşturulur. Çocuklarda enkoprezis belirtisi çok geniş bir grup psikolojik ve/veya biyolojik bozuklukların görünümü olarak karşımıza çıkabilir.
Klasik olarak kabızlığa bağlı dışkı kaçırmanın tedavisinde çocuk ve ailenin eğitimi, ruhsal ve davranışsal yaklaşımlar, tuvalet eğitimi ve posalı diyet yer alır. Enkoprezise bağlı ailede gelişen gerginliğe yönelik ve çocuğun bağırsak fonksiyonlarının düzenlenmesine yönelik çocuk ve anne babanın eğitimi yapılır. Tedavinin davranışçı kısmında anne babayla inatlaşmayı önlemek için hatırlatıcı ve ödüllendirici yöntemler, çocuğun gün içinde belli aralıklarla tuvalete gitmesi ve tuvalete dışkılama başarıldığı zaman ödüllendirme önerilir. Gerek görüldüğünde dışkı yumuşatıcı ilaçlar (laksatifler) ya da lavmanlar eklenebilir. Enkoprezis tedavisinde imipramin, amitriptilin gibi trisiklik antidepresanların da yararlı olabileceğini bildiren çalışmalar vardır. Bazı yayınlarda tedaviye dirençli olgularda davranış düzenleme programlarına ek olarak çocuğun anal sfinkterinin farkında olmasını ve sfinkter gücünün arttırılmasını sağlayan
Basınç Biofeedback Yöntemi’nin uygulanmasının anorektal işlevini ve yaşam kalitesini anlamlı olarak düzelttiği bildirilmiştir. Enkoprezisi olan hastaların tuvalet eğitimi, davranış terapisi, farmakolojik ve fizyopatolojiye yönelik yaklaşımlara %80 yanıt verdiği bildirilmiştir.