Hiperparatiroidi Nedir?
Paratiroid bezler, boyunda, tiroit bezlerin çevresinde ortalama sayısı 4 olan, 3 mm boyutunda endokrin bezlerdir. Paratiroid bezlerden salgılanan parathormon; kalsiyum metabolizmasının düzenlenmesinde görev alır. Hiperparatiroidzm; paratiroid bezlerin fazla hormon salgılaması durumudur. Hiperparatiroidzm; primer (birincil), sekonder (ikincil) ya da tersiyer (üçüncül) olabilir.
Primer hiperparatiroidzmin en önemli nedeni paratiroid bezlerinin birinden kaynaklanan iyi huylu tümörün fazla hormon salgılamasıdır (paratiroid adenomu). Paratiroid bezlerin büyümeleri ya da paratiroid kanserleri de hiperparatiroidizme neden olabilirler. Sekonder hiperparatiroidzm kalsiyum düzeyinin uzun süre düşük kalmasına bağlı olarak gelişir; en önemli nedeni kronik böbrek yetmezliğidir. Sekonder hiperparatiroidizmi olan hastalarda paratiroid bezlerden birinin otonomi kazanarak büyümesi ve kalsiyum seviyesinden bağımsız olarak parathormon üretmesi tersiyer hiperparatiroidzm olarak isimlendirilir.
Hastalarda kemik ağrıları, kemik kırıkları, yumuşak dokuda kireçlenmeler, böbrek taşları, peptik ülser ya da hipertansiyon gözlenebilir. Serum kalsiyum düzeyinin ileri derecede yükseldiği durumlarda komaya kadar ilerleyen nörolojik değişiklikler; kalpte ritim bozuklukları ve ölüm gelişebilir.
Hastalığın tanısında kalsiyum düzeyleri ve parathormon seviyeleri yüksektir. İdrarda kalsiyum seviyesi ölçülebilir. Paratiroid bezinin görüntülenmesi için ultrasonografi, sintigrafi ya da manyetik rezonans görüntülemeden yararlanılabilir. Bazen tüm çabalara rağmen paratiroid bezlerin görüntülenmesi mümkün olmaz. Paratiroid bezlerin, normal anatomik yerleşim bölgelerinin dışında, özellikle göğüs boşluğu içinde de bulunabileceği akılda bulundurulmalıdır.
Primer hiperparatiroidzmin tedavisi cerrahidir. Ameliyatla hastalıklı paratiroid bezin çıkarılması tedavi sağlar; ancak bazen ameliyat sırasında hastalıklı bezin bulunması mümkün olmaz ya da diğer bezlerde de hiperparatiroidzme neden olabilecek hastalık bulunabilir; böyle durumlarda tekrar ameliyatlar gerekebilir. Son yıllarda “radio–guided paratiroid cerrahisi” sıklıkla uygulanmaktadır (ameliyat öncesi paratiroid bezde birikmesi beklenen radyoaktif madde verilip, ameliyat sırasında bu maddenin özel dedektörlerle saptanması yöntemine dayanan cerrahi).