Kalp Kateterizasyonu Nedir?
Kalp (kardiyak) kateterizasyonu; dar, esnek bir borunun bir kan damarı içinden geçerek toplardamarlar, atardamarlar ve kalbin bölmeleri içerisine yerleştirildiği bir işlemdir. Genellikle kol, kasık veya boyundaki bir kan damarından yerleştirilir. Kalp kateterizasyonu işlemi sırasında akciğerler ve kalp içerisindeki kan damarlarından ve kalbin bölmelerinden kan basıncı kaydedilebilir. Kalbin farklı kısımlarındaki kanın akışı ve oksijen içeriği ölçülebilir. Özel bir boya kullanılarak çekilecek olan, kalp bölmelerini veya koroner arterleri (kalbin atar damarlarını) gösteren röntgen resimlerine (anjiyogram) olanak sağlayabilir. Kateter içerisinden geçirilen bir alet kullanılarak, kalp kasının bir doku numunesini (biyopsi) alınabilir.
Kalp kateterizasyonu yapılması gerekebilen klinik durumlardan bazıları:
- Koroner arter hastalığı: Koroner arterler kısmen veya tamamen tıkalıysa, özellikle hastanın şikayetleri yakın zamanda kötüleşmişse, kalp krizi riski artmıştır. Kalp kateterizasyonu ve atardamarlar içerisine boya enjeksiyonu, koroner arterlerin görüntülenmesi için en iyi yoldur. Boya çalışması, tıkanmanın yerini ve miktarını gösterir. Koroner bypass (baypas) ameliyatı veya koroner anjiyoplasti (balon yöntemi) gerekip gerekmediğini anlamak için bu işlem yapılabilir.
- Açık kalp ameliyatı öncesi kontrol: Bazen, açık kalp ameliyatından önce kateterizas-yon gerekir. Cerrah, ameliyat sırasında problem riskini artırabilen durumlar açısından kontrol etmeye ihtiyaç duyabilir.
- Yapay kalp kapakları: Eğer yapay kalp kapağı varsa, kapağın ve kalbin kalan kısmının nasıl çalıştığını görülebilmesi için, kateterizasyon gerekebilir.
- Kalbin doğuştan kusurlarının tespiti: Kalp problemi ile doğan bir çocuğa, erken çocukluk döneminde kateterizasyon yapılması gerekebilir. Cerrahın çocuğun kalbinin yapısını ve anormalliklerin kesin yerini ve büyüklüğünü bilmesi gerekir.
- Biyopsi: Çeşitli kalp kası hastalıklarında, kalp kasının doku numunesi alınarak, yangı veya diğer problemler açısından kontrol edilebilir ve kesin tanı konulabilir.
- Koroner Anjiyoplasti: Tıkalı veya daralmış koroner atardamarını açmak için kateterler kullanılabilir. Balon anjiyoplasti yönteminde, atardamarı açmak için bir balonun şişirilmesi sonucunda koroner plağın parçalanması sağlanır ve hasta damardaki kan akımının normale dönmesi sağlanır.
- Stent Uygulanması: Anjiyoplasti yapılan hastalarda, plak oluşumunu önlemek, atardamar duvarlarını açık tutmak için veya balon anjiyoplasti sonrasında yeniden daralma riskini azaltmak amacıyla koroner stent yerleştirilmesi için, kateterler kullanılabilir.
- Balon Valvuloplasti (Anjioplasti): Doğuştan veya edinsel olarak gelişen, dar bir kalp kapağını açmak için kateterler kullanılabilir.
- Doğuştan kalp hastalıklarının tedavisi: Kalbin atriyum (kulakçık) veya ventrikülünde (karıncık) doğuştan varolan deliklerin, ameliyat yapılmadan girişimsel olarak kateter yöntemiyle kapatılması işlemi, yapısal olarak uygun olan hastalarda yapılabilmektedir.
Kalp Kateterizasyonu Nasıl yapılır?
Hastayı rahatlamasını sağlayacak bir sakinleştirici verilir, fakat hasta uyanıktır. Ayrıca kateterin yerleştirileceği bölgeyi uyuşturmak için (lokal anestezik) bir iğne de yapılır. Giriş yeri olarak sıklıkla kasık damarı, daha nadiren kol veya koltuk altı damarlar kullanılır. Doktor kateteri küçük bir kesi yerinden yerleştirir. Kateter kan damarları içinden kalbe doğru ilerletilir. Kateterin pozisyonunu izlemek için röntgen kullanılır. Kan damarlarında ilerlerken, kateter hissedilmemektedir. Doktor, kateterin ucunu kalp ve damarları içindeki belirli pozisyonlara yönlendirecektir. Kateter kalp ve kan damarları içindeki çeşitli yerlerde kan akışını ve kan basıncını ölçen bir cihaza bağlanır.
Kalp bölmelerinin, kapakların veya koroner arterlerin resimleri gerekirse, kateter üzerinden özel bir boya enjeksiyonu ile görüntülenir. Bu enjeksiyon sırasında, hareketli röntgen resimleri kaydedilir. Kontrast maddelerin kullanıldığı ve damarın açık olup olmadığının veya darlık derecesinin gösterildiği bu işleme anjiyografı denir. İşlem bittiği zaman, doktor kateteri çıkaracak ve kanamanın kontrolü için iğnenin konulduğu bölge üzerine belirli bir süre (10-15 dakika) basınç uygulayacaktır.
Kalp Kateterizasyonu İşlem sonrası: İşlem 30-60 dakika sürebilir. İyileşme odasında, işlem yapılan bölge hareketsiz olarak tutulur ve hasta birkaç saat dinlendirilir. Ardından hasta eve gidebilir. Kanamayı önlemek için, günün kalan kısmında hasta zorlu aktivitelerden uzak durmalıdır.
Kalp Kateterizasyonu Yararları: Kalp kateterizasyonu, doktorun kalp problemlerini en etkili şekilde teşhis etme ve tedavi etme için ihtiyaç duyduğu bilgileri toplamasının en doğru yolu olarak değerlendirilebilir. Doktor, kalp kapaklarının normal olup olmadığını görmek için, kalbin ne kadar iyi pompaladığını kontrol etmek için ve koroner arterlerin içindeki olası tıkanıklıkları aramak için, hareketli röntgen resimlerini çalışacaktır. Kalpten geçen kanın yönünü ve miktarını not edecektir. İşlemden elde edilen bilgilerle, kalp yetmezliği meydana gelmeden önce, kalp kapaklan onarılabilir veya değiştirilebilir. Koroner arter tıkanmaları tedavi edilerek, kalp krizleri önlenebilir veya geciktirilebilir.
Kalp Kateterizasyonu Riskleri
Bazı küçük rahatsızlıklar hissedebilir. Nadir durumlarda, anestezide kullanılan ilaca karşı alerjik reaksiyon olabilir. İşlem, tedavi gerektirebilen düzensiz kalp ritimlerine (aritmi) sebep olabilir. Kateter bir atardamara konulursa, kateter etrafında kan pıhtısı oluşabilir. Bu olursa, doktor bir kan sulandırıcı verebilir ve pıhtının çözülmesi için birkaç gün hastanede tutabilir. Boyaya karşı alerjik reaksiyon olabilir ve bulantı ya da yanma hissi oluşabilir.
Bu reaksiyon ilaçla tedavi edilebilir. Boya, nadiren böbreklere de zarar verebilir ancak bu sıklıkla geçici bir durumdur. Kateter bir kan damarını delebilir ve iç kanamaya sebep olabilir. Sık olmasa da, işlem ile kalp krizi veya inme tetiklenebilir. Bu işlemin yan etkileri nadirdir. Ölüm riski çok düşüktür. Şeker hastalığı veya böbrek hastalığı bulunan kişiler, boyaya bağlı böbrek hasarı açısından daha yüksek riskli olabilir. Genelde, daha deneyimli bir doktor, bu problemleri daha az yaşayacaktır.