Kanlı idrar (Hematüri) nedir?
Hematüri idrarda gerek gözle görülen, gerekse idrar tahlilinde mikroskopla belirlenen kanama olmasıdır. İdrarda kanama, aksi kanıtlanıncaya kadar çok ciddi bir bulgu olarak kabul edilir. Bu nedenle kanamanın nedeni ortaya konuncaya kadar, gereken tanı yöntemleri kullanılarak araştırılmalıdır. İdrardaki kanama basit bir idrar yolu iltihabından kaynaklanabileceği gibi idrar yollarında (üriner sistemde) oluşan bir tümörün ilk belirtisi de olabilir. Gözle görülebilir olması ya da mikroskopla belirlenmesi, beraberinde ağrı olup olmaması, pıhtılı olması ve hematürinin zamanı (idrarın başında ya da sonunda olması) önemlidir.
Hematürinin miktarının artması, altta yatan bir patoloji olma olasılığını artırır. Hematürinin idrarın başında olması idrarın idrar torbasından dışarı atılmasını sağlayan yol (üretra) ile ilgili bir hastalık olduğunu; sonunda olması prostatik üretra ve idrar torbası (mesane) boynunda oluşan bir yangıyı (inflamasyon) gösterir; tüm idrar yapma süresince olması ise mesane veya üst üriner sistem hastalıklarını düşündürür. Hematüri bir yangıya ya da tıkanıklığa eşlik etmediği sürece genellikle ağrısızdır. Ağrılı hematüri genellikle üst üriner sistemden (idrar yolları) kaynaklanır ve böbrekler ile mesane arasında idrar akışını sağlayan yolun (üreterin) tıkanıklığı ile beraberdir. Beraberinde pıhtının olması şiddetli bir hematüriyi gösterir ve altta yatan bir hastalık olma ihtimali artar.
50 yaşın üzerindeki pıhtılı hematürinin en sık nedeninin mesane tümörü olduğu unutulmamalıdır.
Hematüri böbrekten ya da idrar yollarından kaynaklanan bir sebebe bağlı olabilir. Böbrekten kaynaklanan hematüri sıklıkla idrarda protein atımı gibi idrar mikroskopisinde çeşitli değişiklikler ile ilişkilidir. Ayrıca böbrekte idrarın süzüldüğü kısımla (glomerüler) ilgili hastalıklarda idrardaki kırmızı kan hücreleri geniş bir spektrumda yapısal değişiklikler gösterirler, ancak böbreğin diğer hastalıklarında (tübülointerstisyel hastalıklar) ve ürolojik nedenli hematürilerde düzgün yuvarlak eritrositler görülür. (IgA nefropati ya da Berger hastalığı glomerüler hematürinin en sık nedenidir) Glomerüler hastalıklara bağlı olmayan hematüri nedenleri; aşırı egzersiz, pıhtılaşmayı engelleyen tedavi, pıhtılaşma bozuklukları, böbreğin atar ve toplar damarlarında meydana gelen tıkanmalar, atar damar ile toplar damar arasında bağlantı meydana gelmesi (arteriyovenöz flstül), basit böbrek kistleri, polikistik böbrek hastalığı, idrar yollarında meydana gelen iltihabi hastalıklar, taş, böbrek tümörleri, böbreğin ve üre-terin döşeyici epitel (iç yüzey) tümörleri, prostat bezinin iyi huylu nedenlere bağlı olarak büyümesi (hiperplazisi) ve idrar torbası kanseri (mesane kanseri) olarak özetlenebilir.
İdrar yolları iltihabı hastalıkları oldukça yaygındır. Sadece idrar torbasının iltihabi hastalıkları olabileceği gibi diğer organlarının da iltihaplanması söz konusu olabilir. Sistit çeşitli mikroplar tarafından oluşturulan idrar torbası iltihabına verilen addır. Cinsel ilişki, idrar yolundan yapılan müdahaleler, doğum, nörolojik (sinir sistemine ait) problemler, mesanede taş veya herhangi bir yabancı cisim varlığı, su tüketiminin az olması, mesanenin enfeksiyon ajanlarına karşı biyolojik savunma bariyerlerinin yetersiz olduğu durumlar sistit gelişimine neden olur. Sık işeme, acil işeme hissi, idrar yaparken yanma, geceleri idrara çıkma, karnın alt kısmında ağrı ve rahatsızlık hissi sık görülen yakınmalardır. Üretrit; ise idrarın idrar torbasından dışarı atılmasını sağlayan yolun (üretranın) iltihabına verilen addır. İdrar yaparken yanma, sık ve az miktarda idrara çıkma, kanlı idrar, üretral akıntı ile kendini gösterir.
Hematüri taş oluşumuna bağlı bir bulgu da olabilir. Böbrek taşının genellikle ilk belirtisi şiddetli bir yan ağrısıdır. Bu ağrı genellikle, taş idrar yolunun bir bölümünü tıkadığında veya hareket ettiğinde meydana gelir. Taşın bulunduğu yere göre, ağrı kasıklara ve uyluğun iç yüzüne yayılabilir ve bulantıya ve kusmaya neden olabilir.
Böbrek tümörünün başlıca belirtileri hematüri, böğür ağrısı ve kitledir. En etkin tedavi cerrahi olduğundan erken tanı önemlidir. Altmış yaş üzerindeki çoğu erkekte sorun olarak ortaya çıkan iyi huylu prostat büyümesine bağlı olarak idrar torbasının boynunda genişlemiş damarlar oluşabilir. İdrar yaparken zorlanma ile bu damarlar katlayabilirler.
İdrar torbası kanseri (Mesane Kanseri); Türkiye’de en sık görülen ürolojik kanserdir. Bu tip kanserin tipik ön belirtisi ağrısız, pıhtılı hematüridir. Ayrıca idrarda mikroskobik seviyede kan da sıklıkla görülmektedir. Hastalığın ileri evrelerinde idrar torbası tahrişi, zor ve sancılı idrar yapma da sıklıkla gözlenmektedir. Kanamalar karakteristik olarak ara ara oluşmakta, idrarın temiz görülmesi tamda gecikmelere neden olabilmektedir.
Hematüri ile başvuran hastada ayrıntılı bir hikaye ve fizik muayeneyi takiben şüphelenilen hastalığa göre gerekli laboratuvar ve görüntüleme yöntemleri kullanılarak hasta değerlendirilmelidir. Bu amaçla ultrasonografi, intravenöz ürografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve renal anjiografi gibi tetkikler kullanılabilir.
Tanı koymada yetersiz kalınırsa, mesaneye optik bir alet yardımıyla doğrudan bakma (sistoskopi) yöntemini mutlaka uygulamak ve olası bir mesane kanserini erken teşhis etmek olasıdır.