Kemik iliği veya Hematopoietik kök hücre nakli nedir?
Her iki uygulamaya birden “hematopoietik (kan yapıcı, kan hücrelerini oluşturan) kök hücre nakli adı verilmektedir.
Kan hücreleri, lökositler (akyuvarlar), eritrositler (alyuvarlar) ve trombositler (kan pulcuklan, kan pıhtılaşmasını sağlayan hücreler) kemik iliğindeki kök hücreler tarafından üretildikten sonra çevresel kan dolaşımına verilir. Bu hücreler olmadan yaşam olmaz, ciddi azalmaları ise ciddi klinik tablolar oluşturur. Lökositler azaldığında ciddi hayatı tehdit eden enfeksiyonlar, alyuvarlar azaldığında dokular ve organlardaki oksijen-lenmenin azalması, ve kan pulcuklan ciddi azaldığında hayati kanamalar oluşabilir.
Kemik iliğinde harabiyet oluşursa veya metabolik, kalıtsal ilik hastalıklarında ya da lösemiler gibi ilik kanserleri veya iliği istila eden lenfomalar gibi kanserler ilikte yayıldığında, iliktreki kök hücreler işlev göremez hale gelir ve normal kan elemanları, hücreleri yapılamaz. Böylece, yukarda bahsi geçen klinik bulgular ortaya çıkar. Tüm bu klinik durumlarda, “kök hücre nakli” uygulanması gerekebilir.
Allojeneik (dokuları uyan akrabadan), otolog (kendi kendinden) nakil, ve singeneik nakil (İkiz kardeşten yapılan nakil) olmak üzere başlıca 3 çeşit kök hücre nakli yöntemi vardır.
Son yıllarda ise, dokuları uyan akraba dışı kişilerden ve plasenta kanından (bebek kordonu kanı, kordon kanı) kök hücre nakli yöntemleri de uygulanmaya başlanmıştır.
Kök hücreler ilikte kalmayıp kana da çıkabilirler. Bu nedenle vericinin kemik iliğinden ya da aferez cihazları denilen kan işleme makinaları yardımıyla kandan toplanır ve hastaya damardan zerk edilirler. Nakledilen kök hücrelerin hastanın iliğine yerleşebilmeleri ve vücuda zarar vermemeleri için nakilden önceki günlerden başlayıp işlemi takiben aylar-yıllar boyunca çeşitli ilaçların kullanılması gerekebilmektedir.
Günümüzde kök hücre naklinin en çok uygulandığı hastalıklar;
- Bazı akut lösemi çeşitleri (ALL,AML gibi),
- Kronik miyeloid lösemi (KLL),
- Ağır aplastik anemi,
- Ağır beta talassemi hastalığı,
- Bazı lenf tümörleri (lenfoma),
- Multiple myeloma hastalığı