Mastalji (Meme Ağrısı) Nedir?
Mastalji (meme ağrısı) en sık görülen meme rahatsızlığıdır ve fibrokistik değişikliklerin en sık belirtisidir. Mastaljinin net bir tanımı yoktur. Elli beş yaşın altındaki kadınların %70’inde meme ağrısı görülebilir. Adet dönem öncesinde 1-4 gün süren hafif meme ağrısını normal olarak tanımlamak mümkündür. Beş günün üzerinde orta veya şiddetli düzeyde meme ağrısı ise mastalji olarak tanımlanabilir.
Mastaljiyi döngüsel ve döngüsel olmayan olarak iki grupta incelemek mümkündür. Döngüsel mastalji;adet döngüsü sırasında belirli bir dönemde, genellikle adet öncesi dönemde olan ağrıdır.
Döngüsel olmayan mastalji ise;adet dönemleri ile bir ilişki göstermeyen sürekli veya zaman zaman olan ağrılardır. Mastaljilerin %25 kadarı döngüsel olmayan mastaljidir. Göğüs duvarı ağrısı olan hastaların da meme ağrısından yakınabilecekleri akıldan çıkartılmamalıdır. Mastalji fiziksel aktiviteyi, sosyal aktiviteyi, çalışma,okul aktivitesini ve seksüel yaşantıyı etkileyebilen bir sorundur. Mastalji süreğen bir sorun olabilir ve yıllarca sürebilir. Mastaljinin beslenme veya alkol tüketimiyle bir ilgisi gösterilememiştir. Ancak sigara kullanımı, kafein tüketimi, stres ve egzersizin mastaljiyi artırdığını bildiren çalışmalar vardır. Meme ağrısı ile kanser genellikle ilişkili değildir. Yalnızca ağrısı olan bir kadında meme kanseri riski yaklaşık olarak % 1-2 civarındadır.
Nedenleri
1.Fibrokistik değişiklikler: Döngüsel mastalji nedenleri arasında en sık görüleni fibrokistik değişikliklerdir. Büyüyen kistler bölgesel olarak ağrı nedeni olabilirler. Bu da kist içeriğinin boşaltılmasıyla azaltılabilir. Ancak yaygın mastalji varsa bu ortadan kalkmaz.
2.Hormonal nedenler: Döngüsel mastalji daha çok menapoz öncesi, hiç doğum yapmamış veya ilk doğumunu genç yaşta yapan kadınlarda görüldüğü için mastalji nedeninin hormonlar olduğu düşünülmüştür. Progesteron eksikliği, östrojen fazlalığı, progesteron/östrojen oranındaki değişiklikler, FSH ve LH düzeylerindeki değişiklikler, düşük androjen düzeyleri, yüksek prolaktin düzeyleri gibi hormonal düzey değişiklikleri ileri sürülmekle birlikte hiçbiri kanıtlanamamıştır. Döngüsel mastalji olan kadınların hormon düzeyi döngüsel olmayan mastalji olan kadınlardan farklı değildir. Hormon düzeylerinden daha çok meme dokusunun hormona olan duyarlılığındaki değişikliklerin rol oynadığı da düşünülmektedir.
3.Psikolojik nedenler: Bu hipotez de kanıtlanmamış olmakla birlikte şiddetli mas-taljisi olan kadınların yaşamlarında daha fazla ciddi sıkıntı ve telaş olduğu gözlenmiştir. Akut stres durumlarında prolaktin (memede süt salgısını sağlayan hormon) salgılanmasının arttığı da bilinmektedir.
Mastaljiye Yaklaşım: Öykü ve fizik incelemeden sonra mastaljinin ne türde olduğunu saptamak için bir ağrı çizelgesi tutulmalı ve öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri denenmelidir. Fizik incelemede tam bir meme muayenesi yapılmalı ve ağrının gerçekten meme dokusundan mı yoksa ön göğüs duvarından mı kaynaklandığı ayırdedilmelidir. Kas ve iskelet sistemi, özofagus ve mide hastalıkları, kalp ve akciğer hastalıları ile omurgaları ve sinirleri ilgilendiren pek çok hastalık meme ağrısına neden olabilir.
Tedavi Yaklaşımları
1.Yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri:
Meme ağrısını ortadan kaldırmak için alınabilecek bazı önlemler vardır. Egzersiz yapan kadınlarda destekleyici sutyenler meme hareketlerini azaltarak ağrıda önemli azalma sağlayabilir. Diğer taraftan egzersiz yapmayan kadınlarda egzersiz düzeylerini artırmak da ağrının azalmasını sağlayabilir. Kahve, çay, çikolata, kolalı içecekler gibi metilksantin içeren gıdaların azaltılması veya kesilmesi önerilebilir.Ancak bu yaklaşımın etkinliği halen tartışmalıdır.
Yağ alımının azaltılması veya alınan esansiyel yağ asitleri oranlarının artırılması da kullanılan tedavi yöntemlerindendir. Bazı çalışmalarda A, E ve B vitaminlerinin ağrıda etkin tedavi gösterdikleri bildirilmektedir ancak bu genel olarak kabul görmemektedir.
2.Endokrin Tedavi:
Bromokriptin, danazol ve tamoksifenin döngüsel mastalji tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir. Sentetik bir testosteron türevi olan danazol hem androjen hem de progesteron reseptörlerine bağlanmaktadır. Mastalji tedavisinde %60-80’lik yanıt oranıyla en etkili tedavi yöntemidir ancak yan etkileri rahatsızlık verici olabilir. Bromokriptin, prolaktin salgısını durdurur. Hastaların yandan fazlasında olumlu yanıt alınabilir ancak yine hastaların yarısında yan etkiler görülebilir. Danazol tedavisinden iyi sonuç alınmazsa veya yan etkiler nedeniyle danazolun kesilmesi gerekirse düşünülebilecek bir seçenektir. Tamoksifen de etkili olduğu gösterilmiş bir seçenek olmakla birlikte yan etkileri nedeniyle ikinci kategoride bir tedavi seçeneği olarak şiddetli ağrısı olan hastalarda kısa süreli olarak kullanılabilir. LHRH analogları ve bir androjen türevi olan gestrinon da denenmiş ve tatminkar sonuçlar bildirilmiş diğer hormonal seçeneklerdir.
3.Hormonal dışı yöntemler:
Ağrı kesiciler ağrının kesilmesinde genellikle etkilidirler. Ağrıyı tetikleyen noktalara lokal anestezik injeksiyonlarının yapılması da döngüsel olmayan mastaljide başarılı olarak bildirilen yöntemlerden biridir. Mastalji tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. Ancak çok ender vakalarda mastalji ısrarlı olarak tek bir noktaya lokalize ise bu bölgenin eksizyonu tedavi edici olabilir.
Uygulanan tedavi yöntemlerinden sonra ağrının tekrar ortaya çıkabileceği ve hastaların yaklaşık %20’sinde mastaljinin tedavi yöntemlerine dirençli olduğu konusunda da hastalar bilgilendirilmelidir.