Pelvis, kadında leğen kemiklerinin altında kalan bölgedir. Burada olan her ağrıya pelvik ağrı denir. Adet sırasında olan pelvik ağrıya ise dismenore denir. Dismenore genç kızın ilk adet gördüğü andan itibaren başlayabilir, buna birincil (primer) dismenore denir. Bu kızlar arasında önce bir iki yıl ağrısız adet görenler de vardır, bunun sebebi genç kızlarda ilk 1-2 yıl adetlerin yumurtlamasız olmasıdır, yumurtlama başlayınca adet ağrıları da başlar. Daha sonraki yıllarda ortaya çıkan adet ağrısına ise ikincil (sekonder) dismenore denir, sebebi genellikle sonradan ortaya çıkan hastalıklardır.
Bunlar miyomlar, geçirilmiş rahim iltihapları, rahim içi polipler ve sıklıkla da endometriozis denen durumlar olabilir. Endometriozis kadında adet sırasında vajenden dışarı atılan kan ve rahim içi dokuların bir kısmının, tüplerden karın içerisine kaçarak, karın içi bölgelerde yerleşmesidir. Bu dokular her ay aynen adet görür gibi kanarlar ve karın içerisindeki organların yapışmasına sebep olurlar. Yumurtalıklara yerleşir ve kanarlarsa çikolata kistleri denen kistlere sebep olurlar. Endometriozis, adet ağrısı, cinsel ilişki sırasında ağrı yapması dışında bilinen en sık kısırlık sebeplerinden birisidir.
Risk Faktörleri
Kadında pelvis adı verilen bölgede rahim, tüpler, yumurtalıklar, idrar torbası (mesane), idrar yolları, kalın ve ince barsaklar bulunur. Bu nedenle pelvik bölgede olan ağrılarda bu organlardaki her türlü hastalıkları düşünmek gerekir. Bunlar arasında miyomlar, yumurtalık kistleri, rahim veya yumurtalık kanserleri, idrar yolu iltihaplan, idrar yolu taşlan, barsak iltihaplan, apandisit sayılabilir.
Tanı
Olay psikolojik kökenli olabilir, bu nedenle primer dismenorede kadının psikolojik durumunu iyi değerlendirmek gerekir. Ağrı eşiği düşük olabilir, doğuştan ağrıya duyarlık fazla olabilir. Sinir sistemi çok duyarlı oabilir, psişik travmalar söz konusu olabilir. Adet hakkında bilgisizlik ve korku da dismenoreye sebep olabilir. Şiddetli kansızlık, tüberküloz, şeker hastalığı ihtimalini de düşünmek gerekir. Sekonder dismenorede (sonradan ortaya çıkan), yukarda sayılan hastalıkların araştırılması gerekir. Bunun için de gerekli kan tahlilleri, elle rahim muayenesi, ultrasonografi yapılmalıdır. Küçük endometriozis odaklannın tespiti, özellikle bu yöntemlerle tanı konamayan kadınlarda, ancak laparoskopi ile mümkün olabilir. Laparoskopi bir cerrahi metottur. (Genel anestezi altında kadının göbek altında yapılan küçük bir kesi ile kann içerisine bir kamera sokulur. Buradaki görüntü dışarda bir ekrana yansıtılarak, kann içerisi gözlenir, bu sırada hastalık saptanırsa da cerrahi uygulanabilir.
Tedavi
Sebebe yöneliktir. Belirgin bir hastalık saptanırsa cerrahi uygulamak gerekebilir (myom, kist, abseler, kanser, polip, apandisit gibi). Rahim içi araç (spiral) varsa çıkarılmalıdır, önemli bir ağrı sebebidir. Endometriozis çikolata kisti yapmışsa ameliyat edilmelidir. Gene küçük endometriozis odaklarının laparoskopi sırasında lazer veya koterle yakılması düşünülebilir. Dismenore olan ve anatomik hastalık bulunamayan hastalarda ağrı kesici ilaçlar (özellikle naproksen cinsi ilaçlar), psikoterapi, karına sıcak uygulanması, sıcak-soğuk duşlar, uzun süreli doğum kontrolü hapları veya benzer ilaçlar faydalı olabilir. Geçici olarak ilaçlarla adetin kesilmesi (yalancı menopoz) de düşünülecek bir tedavi metodudur.