Akciğer dokusunun enfeksiyonudur. Enfeksiyona neden olan mikroorganizmalar bakteri, virüs ve mantarlardır. Farklı sınıflamalar olmakla birlikte en çok kullanılan oluş yerine göre “toplum kökenli” ve “hastane kökenli pnömoniler” olarak sınıflamadır. Bu bölümde sadece toplum kökenli pnömonilerden bahsedilecektir.
Yaş
Farklı yaşlarda farklı etkenler söz konusu olabilir ama pnömoni her yaşta görülebilen bir hastalıktır.
Cinsiyet
Her iki cinste de görülür.
Risk Faktörleri
Akciğerlere mikroorganizmaların ulaşmasını engelleyen savunma sistemleri (öksürük refleksi, bronşların iç kısmını kaplayan tüycüklü hücre tabakası, gibi) vardır. Savunma mekanizmalarını bozan faktörler mikroorganizmaların akciğere ulaşmasını kolaylaştırır. İleri yaş, alkol kullanımı gibi faktörler öksürme refleksinin bozulmasına neden olurken, sigara ve viral enfeksiyonlar tüycüklerin fonksiyonlarının bozulmasına neden olur.
Etkenler
Pnömokok (Streptococcus pneumoniae), erişkinlerde görülen zatürrelerin yaklaşık yarısından sorumludur. Bu bakterinin neden olduğu pnömoni tipik pnömoni olarak adlandırılır.
Diğer etkenler:
Mycoplasma pneumoniae,
Heamophilus influenzae,
Chlamydia pneumoniae, Legionella türleri, virüsler,mantarlardır.
Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, Legionella türleri ile virüslerin neden olduğu pnömoniler de atipik pnömoni olarak adlandırılır.
Belirti ve Bulgular
Tipik bakteriyel pnömoniler ani başlayan üşüme, titreme ile 39-40 °C dereceye kadar yükselen ateş, terleme, nefes alırken, öksürürken batma tarzında göğüs ağrısı, pas renginde balgam ile kendini gösterir. Solunum sayısı artar, nefes alırken ortaya çıkan göğüs ağrısı nedeniyle yüzeyel solunum görülür. Atipik pnömonilerde bu bulguların çoğu yoktur. Halsizlik, kas ağrısı ile sinsi bir başlangıç vardır. Balgamsız kuru öksürük şikayeti ön plandadır.
Tanı
Tanıda kullanılan yöntemler: Akciğer grafisi, balgam örneğinden lamlara (camlara) yapılan ve boyanan yaymaların mikroskop altında incelenmesi, balgam kültürü, tam kan sayımı (CBC,Hemogram)
Tedavi
Toplum kökenli pnömonide en önemli karar kişinin hastaneye yatırılıp yatırılmayacağı kararıdır. Pnömoninin seyrini komplikasyonlu hale getiren hastaya ait risk faktörleri (ileri yaş, süreğen hastalıklarının olması) ya da fizik muayene ve laboratuvar incelemelerine dayanan risk faktörleri (takipne, hipotansiyon, beyaz küre sayısının çok yüksek ya da çok düşük olması) varlığında hasta hospitalize edilmelidir. Risk faktörleri taşımayan hastaların tedavisi ayaktan yapılır. Pnönomokok tedavisinde prokain penisilin 2 x 800.000 kas içi (IM) enjeksiyon yoluyla veya oral (ağızdan) penisilin olarak verilir. Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae ve Legionella pnömonisinde makrolid grubu antibiyotikler kullanılır.Tedavi süresi etkene göre değişebilmekle birlikte 7-14 gün arasındadır.
Zatürreden Korunma
Risk grubundaki kişilerin, erişkin yaş zatürrelerin yaklaşık yarısından sorumlu olan pnömokoka karşı geliştirilmiş zatürre aşısı ile aşılanmaları önem taşımaktadır.
• 65 yaş üzerindeki kişiler
• Süreğen kalp hastalığı olanlar
• Süreğen akciğer hastalığı olanlar
• Şeker hastaları (Diyabet)
• Süreğen karaciğer hastalığı olanlar, alkolik kişiler
• Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar
• Dalağı olmayan veya fonksiyon görmeyenler
• Bağışıklık sistemi zayıflatan hastalığı olanlar (kanser hastaları, böbrek yetmezliği olan veya organ nakli yaptıran kişiler).