Ürtiker (Kurdeşen) Nedir, Belirtileri Nedir, Tedavisi
Ürtiker (kurdeşen), deride kaşıntılı ödem plakları ile karakterli olan bir tablodur. Yaklaşık %20 sıklıkta, daha çok genç erişkin ve orta yaşta ortaya çıkar. Kadınlarda erkeklere göre iki kez daha sık görülür. Çeşitli nedenlerle üst dermiste (derinin bir tabakası) damar dışına sızan plazma deride ürtiker plaklarını oluştururken; dermisin derin tabakalarındaki ödem anjioödem’e yol açar. Mukoza ve sindirim kanalı ödemi ile giden bu tablo daha çok ağız çevresi ve dudaklar ve göz çevresinde ödem ve bazen solunum sıkıntısı ile kendini gösterir. Ürtiker ve anjioödem tabloları tek başına veya nadiren bir arada görülürler. Genellikle kaşıntılıdır, fakat yanma ve batma hissi de olabilir.
Altı haftadan kısa süren ürtikere akut ürtiker denir. Bu tip ürtikerlerde genellikle ürtikere sebep olan neden bulunabilir. En sık rastlanılan neden gıdalar, ilaçlar ve enfeksiyonlardır. Altı haftadan fazla süre devam eden ürtikere süreğen (kronik) ürtiker denir.
Başlıca ürtiker nedenleri gıdalar, ilaçlar, enfeksiyonlardır.
En sık ürtiker yapan gıdalar; deniz ürünleri, kuru yemiş, kakao ürünleri, yumurta ve süttür. Gıdalara eklenen katkı maddeleri ve koruyucular da ürtikere neden olabilir. Ürtiker neden olan yiyeceğin yenilmesinden bir kaç dakika ile 2 saat arasındaki bir sürede meydana gelir. Bu süre gıdanın sindirim sisteminden emilme süresine göre değişir. Başta penisilin olmak üzere çeşitli antibiyotik, ağrı kesici, antiromatizmal, sakinleştirici ve idrar söktürücü ilaçlar sıklıkla ürtikere neden olur.
Ürtikere neden olan enfeksiyonlar lokalize enfeksiyonlar, hepatit B virüs enfeksiyonu, streptokokal enfeksiyonlar başta olmak üzere bakteriyel enfeksiyonlar ve paraziter infestasyonlardır. Otoimmünite de bazı ürtikerlerin oluşumunda rol oynamaktadır. Özellikle klasik tedavilere yanıt vermeyen olgularda düşünülebilir. Bu hastalarda tiroid, şeker hastalığı gibi diğer otoimmün hastalıkların sık görülmesi de anlamlıdır. Ürtiker güneş ışınları, sıcak, soğuk, basınç, titreşim ve egzersize bağlı olarak gelişebilir. Fiziksel ürtikerlere nefes darlığı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve ishal de eşlik edebilir. Hatta bayılmalar olabilir.
Tedavi
Akut ürtikerli hastalarda nedene yönelik öykü alınmasının büyük önemi vardır. İyi alınan öykü ile genellikle akut ürtikerde neden saptanır ve nedene yönelik tedavi verilir. Diğer yandan ürtikeri tetiklediği veya arttırdığı düşünülen faktörler (alkol, aspirin, kodein, sıcak banyo, aşın ısı) azaltılır. Akut ürtikerin birinci basamak tedavisinde belirtileri kontrol altına almak için sedasyon (yatıştırma) yapmayan H1 reseptör antagonisti olan bir antihistamin başlanır. Belirtiler 24-48 saat içinde baskılanırsa tedaviye ara vermeden 3 hafta devam edilir. Baskılanmadığı takdirde farklı gruptan bir diğer H1 reseptör antagonisti olan bir antihistamin ile birlikte verilir. Şiddetli veya anjioödemle birlikte olan akut ürtikerde antihistamine ek olarak sistemik prednizon 0.5 mg/kg (sabah tok karına tek doz olarak) başlanır. Belirtiler kontrol altına alındıktan sonra 2 haftada azaltılarak kesilir.
Solunum sıkıntısı olan hastalarda acil tedavi gerekmektedir. Kronik ürtikerde benzeri protokol uygulanır ancak antihistamin kullanımı 3-6 aylık sürekli kullanım süreleri ile devam ettirilmelidir. Klasik tedavilere yanıtsız olgularda bunlara ilave olarak kısa süreli sistemik kortikosteroid, sistemik siklosporin, trisiklik antidepresanlar ve PUVA uygulanabilir.