Aft; dilde, yumuşak damakta, dudak ve yanakların iç kısımlarında görülen küçük, yüzeysel ve ağrılı ülserlerdir ve 7-14 günde iz bırakmadan iyileşirler. Büyüklüklerine göre sınıflandırılırlar. Viral nedenlere bağlı olan aftöz lezyonlar dışındakiler bulaşıcı değillerdir. Tekrarlayan (rekürrent) aftöz stomatit ağız mukozasında (ağız içini kaplayan doku) görülen, konuşurken, yemek yerken, yutkunurken çok şiddetli ağrıya neden olan, oval ya da yuvarlak biçimli ülserlerle karakterli, yangılı bir durumdur.
Tekrarlayan aftöz stomatit genellikle çocukluk çağında başlar. Hastaların %80’inde 30 yaşından önce ortaya çıkar. Yaş ilerledikçe ülserlerin oluşma sıklığı ve şiddeti azalma eğilimindedir. Daha geç çıkan vakalar genellikle; Behçet hastalığı, bağırsak hastalıkları (Ülseratif Kolit, Crohn Hastalığı) gibi vücudu yaygın olarak tutan (sistemik) hastalıklara ya da farklı hazırlayıcı faktörlere bağlıdır.
Risk Faktörleri
Travma, asitli yiyecekler (örneğin; domates, turunçgiller) gibi lokal tahriş edici maddeler.
Belirti ve Bulgular
Ülserlerin ilk belirtisi 24 saatten 48 saate varabilen bölgesel yanma ve ağrıdır. Lezyonlar (yaralar) ağrılı ve yüzeyseldir; sınırları belirgindir. Aftın ortasında belirgin olan beyaz iltihabi ve ağrılı yara çevresine doğru hareli kızarıklıklar oluşturur. Daha dışta ise sarı grimsi bir örtü ile çevrilidir ve kenarları kabarıktır. Ağrı lezyonun ortasındaki yara kapanmaya başlayıncaya kadar 3-4 gün sürebilir.
Tekrarlayan aftöz stomatitin üç klinik formu vardır:
- Minör aft : Tüm tekrarlayan aftöz stomatitlerin %75-80’i hafif aftöz ülser denilen minör afttır. Genellikle dudak ve yanak iç örtüsünde, dilde ya da ağız tabanında oluşurlar. 8-10 mm’den küçüktürler ve 10-14 gün içinde iyileşme eğilimindedirler. iyileşirken kalıcı iz bırakmazlar.
- Majör aft : Minör aftlardan daha derin tutulumu olan ülserlerdir. Tekrarlayan aftöz stomatit vakalarının %10-15’i majör afttır. Genellikle ergenlikten sonra görülürler. Yuvarlak ya da oval sınırları vardır. ilk belirtileri minör afttan çok daha şiddetlidir. Ülserler daha derin ve geniştir.Minör aftlardan daha uzun sürede iyileşirler. Kalkık kenarlı düzensiz sınırları olabilir. Çapları sıklıkla 1cm’yi geçer. Ağrılıdırlar, dudaklarda, yumuşak damakta ve boğazda görülebilirler. İyileşmeleri haftalar veya aylar sürebilir ve genellikle iz bırakarak iyileşirler. Erken safhalarda yutkunma güçlüğü, halsizlik ve ateş yapabilirler.
- Herpetik ülserler : Tüm tekrarlayan aftöz stomatitlerin %5-10’unu oluşturan ender ülserlerdir. Sayıları 5-100 arasında değişebilen, çapları 1-3 mm arasında küçük, yuvarlak ağrılı uçuk virusu ülserlerine benzer lezyonlar ağız mukozasının her tarafında görülebilir. Bu ülserler birleşerek daha büyük ülserler oluşturma eğilimindedir. Bu ülserler daha çok kadınlarda görülür ve diğer tekrarlayan aftöz stomatitlerin görüldüğü yaşlardan daha geç yaşlarda ortaya çıkar. Hastaların çoğunda 1-3 arasında ülser mevcuttur. Bunlar yılda sadece basit aftöz nitelikte 2-3 kez tekrar eder. Bazıları da süreklilik gösterir, eski yaralar iyileşirken yenileri ortaya çıkar ve bazen de sistemik hastalıklarla birlikte görülürler.
Tanı
Tanı hastanın şikayetleri ve muayene bulgularına göre laboratuvar tetkik gerektirmeksizin klinik olarak konulur. Ayırıcı tanıda; Behçet Hastalığı, iltihabi bağırsak hastalıkları (Ülseratif Kolit, Crohn Hastalığı), spondiloartrit gibi yangısal artritler ve bağ dokusu hastalıkları gibi hastalıklar düşünülmelidir.
Tedavi
Ağız içi rahatsızlık verici, travma kaynağı durumların ortadan kaldırılması ve enfeksiyondan korunma ile olur. Haricen kullanılan bir kortizon içeren pomad veya ağız hijyenini artırıcı gargaralar kullanılabilir. Sık olarak meydana gelen veya uzun süreli devam eden aft durumunda bir hekime görünmeniz gerekir.