Çocuk Felci (Poliomyelit) Nedir?
Çocuk felci; geçmişte çok sayıda insanın sakat kalmasına ve ölümüne neden olmuş bulaşıcı bir hastalıktır. Çocuk felcine bağlı olarak sakat kalan çok sayıda adı tarih sayfalarında yer almış kişi vardır. Geçmişte büyük çocuk felci salgınları yaşanmış ve kısa sürede çok sayıda kişi hayatını kaybetmiştir. 1916 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan salgında binlerce insanın sakat kaldığı ve öldüğü bilinmektedir. Hastalığa poliovirus adı verilen ve esas olarak bağırsağa yerleştiği halde ishale neden olmayıp, merkezi sinir sisteminin hareketi sağlayan kaslara uyan gönderen sinir hücrelerine gidip, kaslarda gevşemeyle kendini gösteren felç ortaya çıkaran virüsler neden olur. Bulaşma genellikle hastaların dışkıları ile bulaşmış gıdalar veya ellerin ağız ile teması sonucu ortaya çıkar. Hastalığın en çok görüldüğü dönem yaz aylarıdır.
Yaş
Çocuk felci en çok ilk 2 yaştaki çocukları etkilerse de bağışık olmayan her yaştaki insanda görülebilir.
Belirti ve Bulgular
Virüsün bulaştığı kişilerin çoğu hastalığı belirtisiz olarak atlatır. Bir kısım hastada ateş, halsizlik, iştahsızlık, kırıklık gibi gribal enfeksiyonlara benzer belirtiler ortaya çıkar.
Hastaların yaklaşık %1’inde baş ağrısı, kusma, ense sertliği gibi menenjit tablosu, sadece binde birinde ise felçler görülür. Yani hastalık tanı konulduğundan çok daha yaygındır.
Felçler genellikle bacaklardan başlayıp, yukarı doğru ilerler ve asimetriktir. Yani aynı ekstremitede (uzuvda) bazı kaslar felçli iken, bazıları sağlamdır. Tipik olarak gevşek tipte felç vardır, beyinde olan kanamalar ve damarsal olaylara bağlı felçlerde (inme) ise kaslarda sertleşme ile birlikte felç görülür. Duyu bozuklukları genellikle olmaz. Kol ve bacak kaslarının dışında bazı hastalarda diyafram ve göğüs kaslarının tutulumlarına bağlı solunum yetmezliği ve buna bağlı ölümler ortaya çıkabilir. Felçlerin bir kısmi birkaç hafta sonra düzelmeye başlar, ancak bir bölümü kalıcıdır.
Tedavi
Hastalık etkenini ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi yoktur. Felçlerin geliştiği sırada vücudun, kol ve bacakların nötral pozisyonda (kol ve bacaklar hafif bükük, yatar pozisyon) tutulması gerekir. Solunum kasları ve diyafram tutulmuş ise solunum cihazı ile destek uygulanır. Hastalığın aktif dönemi geçtikten sonra fizik tedavi ve bazı kalıcı felçler
cerrahi yöntemler uygulanmaktadır.
Korunma
Hastalarla veya gıdalarla temastan sonra el yıkama son derece önemlidir. En etkili korunma yolu ise aşı (polio vaccine) yapılmasıdır.
Aşı nın ağızdan ve iğne ile uygulanan iki farklı aşı mevcuttur. Bu aşılar sayesinde çocuk felci bütün dünyada yok edilme noktasına yaklaşmıştır. Ülkemizde de 1998 yılmdan beri hastalık görülmemektedir. Sadece Nijerya ve Yemen gibi bazı ülkelerde aşı yaptırmayan küçük toplumlarda yeni hastalar gözlenmekte, bu nedenle son bir yıldır bu ülke vatandaşları ile temas riski olduğu için hacca giden vatandaşlarımıza çocuk felci aşısı uygulanmaktadır.
Çocuk Felci Aşısı; ülkemizde 2, 3, 4, 16 ve 24. ay larda ve ilköğretim 1. sınıfta olmak üzere 5 doz şeklinde ağızdan, ücretsiz olarak uygulanmaktadır.
İğne ile uygulanan aşı da ülkemizde diğer aşılarla aynı enjektör içerisinde mevcuttur, ancak devlet tarafından geri ödemesi henüz yapılmamaktadır. Ağızdan uygulanan aşı canlı virüs içermesi nedeniyle çok nadiren de olsa çocuk felcine benzer bir hastalığa neden olabildiğinden, kısa süre içerisinde iğne ile uygulanan aşıya geçilmesi, birkaç yıl içerisinde de, bütün dünyada hastalığın ortadan kalktığının anlaşılmasıyla birlikte, çocuk felci aşısının uygulamadan kaldırılması planlanmaktadır.