Demir Eksikliği Anemisi (Çocukta)
Çocuklarda en sık kansızlık nedeni demir eksikliğidir. Demirin %70’i, alyuvarlarda bulunan ve dokulara oksijen taşımakla görevli hemoglobinin yapısında bulunur. Kalan demir ise kemik iliği, dalak ve karaciğerde ferritin denilen bir madde ile depolanır. Çocuklarda demir eksikliği anemisi sıklığı değişik toplumlarda %3-30 arasında değişir.
Yaş
Demir eksikliği anemisi hayatın 6. ayından sonra her yaşta görülebilir. Özellikle süt çocukluğu dönemi ve ergenlik dönemi demir eksikliği anemisinin sık görüldüğü yaşlardır.
Cinsiyet
Ergenlik döneminde yoğun adet kanamalarına bağlı kızlarda daha fazla görülmekle birlikte diğer yaş gruplarında demir eksikliği anemisi açısından farklılık bulunmamaktadır.
Nedenleri
Diyetle az demir alınması (çocuklarda en sık demir eksikliği anemisi nedeni budur), demir gereksiniminin arttığı durumlar (ergenlik, gebelik, emzirme), bağırsaklardan demirin vücuda emiliminde azalma (kronik ishalli hastalarda ve bazı cerrahiler sonrasında) ve kan kayıpları [burun kanamaları, travmalar, parazitler, bebeklerde dışkılama sırasında anüste oluşan çatlaklar (anal fissür), yine ilk bir yaş içinde inek sütü ile beslenmeye bağlı bağırsaklardan mikroskopik kan kayıpları, ergenlik dönemindeki kızlarda yoğun adet kanamaları].
Belirti ve Bulgular
Demir eksikliği anemisi olan hastalarda birkaç belirti olmayabilir. Bu hastalarda en sık olası belirtiler şunlardır: Solukluk, huzursuzluk, çabuk yorulma, kalp hızında artış (taşikardi), dilde yaralar, nadiren dalakta büyüme, normalde yenilmeyen maddeleri yeme arzusu (bu duruma PİKA denilir, hastalar toprak, buz, nişasta gibi maddeleri yerler)
Tanı
Demir eksikliği anemisi tanısı bahsedilen belirtilerin varlığında şüphelenilerek konulabileceği gibi bazen de hiçbir belirtisi olmayan çocukta başka bir nedenle ya da tarama amaçlı hastanın kan sayımına (tam kan sayımı – hemogram –cbc) bakıldığında saptanabilir. Kan sayımında hemoglobin ve alyuvar sayısı düşük bulunan anemik hastaların kan demir ve depo demirini gösteren ferritin seviyelerinin de ölçülmesi ile demir eksikliği anemisi kolaylıkla konulabilir. Bazen demir eksikliği anemisi tanısı koyarken kemik iliğinden iğne İle alınabilecek örneklerden de yararlanılabilir. Öyküden demir eksikliğinin nedeni saptanamazsa bu nedenin bulunmasına yönelik olarak da ek testler istenilebilir. Örneğin diyetle yeterli demir aldığı düşünülen, gözle görülür bir kanaması olmayan hastalardan idrar ya da dışkı ile mikroskopik kan kayıplarını saptamak için testler yapılması gerekebilir. Özellikle tedaviye dirençli demir eksikliği anemisi vakalarında bağırsaklardan demir emilim bozuklukları ile giden hastalıklar açısından doktorunuz ek tanısal testler isteyebilir.
Tedavi
Hekimin demir eksikliği anemisi tedavisinde İzleyeceği yol çocuğunuzun yaşı, daha önceki tıbbi sorunları, aneminin şiddeti, aneminin tipi ve nedeni ve çocuğun İlaç toleransı ve alerjilerine göre değişebilir.
Demir eksikliğinde hastanın diyeti demirden zengin yiyecekler içerecek şekilde düzenlenir.
Demirden zengin gıdalar; kırmızı et, karaciğer, tavuk eti, balık, yeşil sebzeler, bezelye, fıstık, tatlı patates ve tahıllardır. Demir eksikliği anemisi olan hastalar demir içeriği artırılmış diyete ek olarak demir tedavisine de gereksinim duyarlar. Demir tedavisine hekimin uygun gördüğü doz ve sürede genellikle en az üç ay devam edilmesi gerekir.
Demirin hastaya aç karna uygulanmasına özellikle dikkat edilmelidir. Bebeklerde beslenmeden yaklaşık yarım saat önce ve sonraki, daha büyük çocuklarda beslenmeden bir saat önce ve sonraki süre içinde demir verildiğinde demirin emilimi beklenenden daha az olmaktadır. Özellikle damla ve şurup şeklindeki demir ilaçlan çocuğunuzun alımını kolaylaştırmak amacıyla elma ya da portakal suyuyla karıştırılarak verilebilir.
Damla ve şurup şeklindeki demir ilaçlarının her dozundan sonra çocuğunuzun dişlerini ovmanız demire bağlı dişlerde oluşabilecek renk değişikliklerini engelleyecektir. Demir alan çocuklarda dışkının rengi koyu yeşil ya da siyah olabilir ve bu müdahale gerektirmeyen normal bir durumdur. Demir ilaçlan yüksek dozlarda alındığında hayatı tehdit edici yan etkiler görüebilir. Tüm ilaçlarda olduğu gibi demir ilaçları da çocukların ulaşamayacağı yerlerde saklanmalı, zehirlenme şüphesi varlığında derhal doktora başvurulmalıdır.
Seyir
Demir eksikliği tedavi edilmezse hastalarda büyüme ve gelişme gerilikleri görülebilir. Bu nedenle demir eksikliğinin tanı ve tedavisi kadar önlenmesi de son derece önemlidir. Bu amaçla bebekler ilk altı ay sadece anne sütü ile beslenmeli; eğer bebeğin anne sütü almasına engel olan bir durum varsa demirden zengin mamalar tercih edilmelidir. İlk bir yıl içinde bebeğin bağırsaklarında mikroskopik kanamalara yol açması ve demir eksikliğine neden olması nedeniyle İnek sütü kullanılmamalıdır. Dört-altıncı aylarda ek gıdalara başlandığında demirden zengin gıdalara diyette ağırlık verilmelidir.