Elektroansefalografi (EEG) Nedir?
Beynin elektriksel aktivitesinin kafa derisi üzerine yerleştirilen elektrotlarla kaydedilmesi işlemine elektroensefalografi denir. Bu işlem sonucunda kağıt üzerine veya bilgisayar ortamına yapılan kayda Elektroensefalogram (EEG) adı verilir. EEG, sara (epilepsi) hastalığının teşhisi, sınıflaması ve tedavisinin etkinliğini takip etmede, metabolizma ile ilgili, iltihabi bir durum ya da zehir (toksik) gibi nedenlere bağlı olabilecek her türlü şuur değişikliklerinde kullanılmaktadır. Ayrıca, gerek uyanıklık gerekse uyku durumundaki normal beyin fonksiyonlarının anlaşılması için yapılan çalışmalara yardımcı olmaktadır.
Beyni oluşturan nöronlar (sinir hücreleri) normal işlevlerini yerine getirmek üzere birbirleriyle haberleşirken çevrelerinde küçük elektrik akımlarının akmasına neden olurlar. Tek bir nöronun yarattığı akımların etkisi kafatası derisi üzerinde ölçülemeyecek kadar küçük olmasına rağmen, belirli bir düzen içerisinde yer alan ve uyumlu
Ssenkronize olarak çalışan on binlerce veya yüz binlerce sinir hücresinin etkileri toplandığında ölçülebilir büyüklüğe ulaşırlar. Beynin özellikle kabuk (korteks) adı verilen dış yüzeyine yakın katmanlarında yer alan piramide benzeyen sinir hücreleri bu özelliklere sahiptir. EEG’da kaydedilen, bu akımlar nedeniyle kafa derisi üzerine yerleştirilmiş iki elektrot arasında oluşan potansiyel (voltaj) farkıdır. Kafanın değişik bölgelerine yerleştirilmiş çok sayıda elektrotlarla farklı işlevleri olan değişik beyin bölgelerinin kendine özgü davranışları gözlenmeye çalışılır. Kağıt üzerine ya da bilgisayar ekranında çizdirildiklerinde bu potansiyel farkları inişli çıkışlı, kendini tekrarlayan ve önceden kestirilemeyecek değişiklikler gösterirler. Bunlara beyin dalgaları da denmektedir. Özellikle sara (epilepsi) hastalığında bu beyin dalgalan belli değişiklikler gösterirler ve teşhise yardımcı olurlar.
EEG ile kişinin aklından geçenleri okumak, zeka düzeyini saptamak ya da psikiyatrik hastalıkların teşhisini koymak mümkün değildir. Bilgisayarlı Tomografi ve Magnetik Rezonans Görüntüleme yöntemleri beyinde kitle, iltihabi bir hastalık sonucu meydana gelen değişiklikler, kanama gibi yapısal bozukluklarla ilgili çok daha detaylı ve kesin bilgiler verirler. EEG ise beynin işleyişindeki bozukluklar hakkında daha net bilgi vermesine rağmen bozukluğun yerini kesin ve hassas olarak söyleyemez.
EEG çekiminde kullanılan elektrotlar küçük ve yuvarlak metallerdir. Bunlar kafatası derisi üzerine iletken bir çeşit krem ya da jel kullanılarak yapıştırılır. Elektrotlara bağlı olan teller EEG cihazına giderler. EEG cihazı temel olarak bir yükselticidir. İki elektrot arasındaki potansiyel farkını yükselterek kağıt üzerine çizilebilecek ya da bilgisayara kaydedilebilecek büyüklüğe getirir. Bu elektrotlarla vücuda elektrik akımı verilmesi söz konusu değildir. EEG tetkiki tamamen zararsızdır ve tetkik sırasında hasta hiçbir şey hissetmez. Elektrot sayısı 8 ile 256 arasında olabilir.
Bir EEG tetkiki yaklaşık 20 -30 dakika sürer. Bu süre boyunca kişiden hareketsiz olarak yatması istenir. Tetkikin bir kısmında hastadan derin derin nefes alması veya hızla yanıp sönen bir ışık kaynağına bakması istenebilir.
Uyku
Beyindeki anormal elektriksel faaliyetin ortaya çıkmasına yardımcı olur. Epilepsi teşhisi için uyanıklık halinde 20 dakika süreyle yapılan EEG’ın yeterli bilgi vermediği durumlarda, gündüz 3-4 saat süreyle uykuda EEG çekilir.
Çekim süresinin uzamasıyla anormal beyin dalgalarına rastlama olasılığı da yükseltilmiş olur. Hastanın bu tür çekime gelmeden önceki gece uykusuz kalması, gerek gündüz uyumasını kolaylaştıracağı, gerek anormal beyin dalgalarının ortaya çıkma olasılığını artıracağı için yararlıdır. Sara hastaları ile uğraşan hekimlerin istemesi halinde hastalar video-EEG monitörizasyonu yapılmak üzere Nöroloji servisinde özel bir üniteye refakatçileri ile birlikte yatırılır.
Burada amaç daha çok atakların video görüntüsü ile EEG’nin eş zamanlı kaydıdır. Burada elektrodlar, günlerce dayanacak şekilde kollodyon denilen bir madde ile sıkıca kafa derisine yapıştırılır. Hastada sürekli EEG görüntüsü, hasta bir video kamera karşısında günlük normal aktivitesini sürdürürken kaydedilir. İlaçlara rağmen nöbet geçiren hastalarda nöbet kaynağını oluşturan beyin bölgesini tespit etmek istenildiğinde, epilepsi tanısından şüphe edildiğinde veya nöbet tiplerininin tam olarak ayaktan tetkiklerle sınıflandırılamadığı durumlarda bu tetkik gerekebilir.