Enteropatik Artrit Nedir?
Enteropatik artrit, Crohn hastalığı ve Ülseratif kolit gibi iltihabi bağırsak hastalıklarının (İBH) seyri sırasında ortaya çıkan bir iltihabi eklem hastalığıdır. Enteropatik artrit, Crohn hastalığı veya ülseratif koliti olan hastaların %2-20’sinde görülür. Her iki hastalıkta da artrit (eklem iltihabı), en sık görülen bağırsak dışı yakınmadır. Hastalık diz, ayak bileği gibi çevresel eklemleri etkiler.
Çevresel eklem tutulumu; kalın bağırsak tutulumu ilişkili olup, bağırsak tutulumunun yaygınlığı ile paralellik gösterir. Leğen kemiğinde yer alan sakroiliak eklem tutulumu ve ankilozan spondilit tablosu da iltihabi bağırsak hastalıkları ile ilişkili olup; ülseratif kolitli hastaların %1-25’inde, Chron hastalarının %2-7’sinde görülür. Hastalık seyrinde sadece bağırsak ve eklemler değil aynı zamanda göz ve cilt tutulumu da görülebilir.
Yaş
Enteropatik Artrit hastalığı en sık on beş ve otuz beş yaşlar arasında görülür.
Cinsiyet
Omurga ve sakroiliak eklem tutulumu erkeklerde 3 kat fazla görülür ve bağırsak hastalığının şiddetinden bağımsız bir seyir izler. Çevresel eklem tutulumu ise her iki cinsiyette eşit sıklıkta görülür ve bağırsak hastalığının şiddeti ile ilişkilidir.
Risk Faktörleri
Hem Chron hastalığı hem de ülseratif kolitte ailesel birikim bildirilmiştir. Bu iki hastalığın oluşumuna eğilim yaratan bazı genetik faktörler vardır. İltihabi bağırsak hastalıklarının seyrinde özellikle omurga ve sakroiliak eklem tutulumunun gelişmesi HLA B27 doku tipi ile ilişkili iken, çevresel eklem tutulumu için böyle bir ilişki yoktur. Çevresel eklemler daha önce de belirtildiği gibi bağırsak hastalığının şiddeti ile orantılı olarak tutulmaktadır.
Hastalığın oluşum mekanizması: Hastalığı başlatan tetikleyici bilinmemektedir. Bağırsaktaki yangı ve yangıya bağlı geçirgenlik artışı, bozulmuş bağışıklık mekanizmaları ve genetik yatkınlığın bir arada etkili olduğu düşünülmektedir.
Enteropatik artrit gibi hastalıkları da içeren Ankilozan Spondilit Tedavisi yazımızı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Belirti ve Bulgular
Enteropatik Artrit klinik olarak İBH ile ilişkili artrit (eklemde ağrı, şişlik, ısı artışı ve bazen de kızarıklık ile karakterli tablo), simetri göstermez ve 5’ten az sayıda eklem tutulumu ile seyreder. Tek eklem tutulumu da görülebilir. Kadın ve erkeklerde eşit sıklıkta görülür. Bacakların büyük ve küçük eklemleri etkilenir. Örneğin; diz, ayak bilek ve parmak kök eklemleri sık tutulur, eklemlerde ağrı, şişlik, ısı artışı gelişir. Eklem yakınmaları genellikle ataklar halinde seyretse de kronikleşebilir.
Özellikle ülseratif kolitte, bağırsak belirtilerinin alevlenmesine, genellikle çevresel eklem şikayetleri de eşlik eder ve etkilenen kolon bölgesinin cerrahi olarak çıkarılması, çevresel eklem yakınmalarını da ortadan kaldırır. Omuz ve kalça tutulumu daha az görülür, sakroiliak eklem ve omurga tutulumu ile birlikte olma eğilimi gösterir.
Sakroiliak eklem ve omurga tutulumu; istirahatle geçmeyen, egzersizle azalan bel ağrısına, sabah tutukluğuna ve yer değiştiren kalça ağrısına yol açar. Göğüs kafesinde batıcı ağrılar da görülebilir. Topuk ve ayak tabanlarında entesitise (tendon ve bağların kemiğe yapışma yerinde yangı) bağlı yürüme güçlüğü gelişebilir.
Bu kas-iskelet sistemi yakınmaları yanı sıra kanlı ve mukuslu ishal, karın ağrısı, ağızda aftöz ülserler, ciltte özellikle sık görülen eritema nodozum denilen ağrılı, kırmızı para büyüklüğünde şişlikler oluşabilir. Pyoderma gangrenozum denilen derin yaralar oluşabilir. Cilt bulguları hastaların %10-25’inde oluşur.
İBH olan hastaların %3-11’inde; ön üveit (gözün ön kamarasının yangısı, anterior üveit) görülebilir. Gözde ağrı, ışığa hassasiyet, bulanık görme gibi belirtilere yol açar.
Tanı
Dikkatli bir hikaye ve fizik muayene ile değerlendirme tanı için en önemli unsurdur. Klinik bulgular eşliğinde röntgen filmleri tanıya yardımcı olur.
Tedavi
Enteropatik Artrit, eklem ağrısı ve tutukluk ağrı kesici ilaçlarla azaltılabilir. Ancak ağrı kesici ilaçlar hastalığın ilerlemesine engel olamazlar, hatta bazı hastalarda bağırsak hastalığını şiddetlendirebilirler. Bu nedenle hastanın kliniğine göre; hastalığı kontrol etmeye yönelik bazı ajanlar uygulanır. Yakın zamanda biyolojik ajanların da; hem bağırsak hem de eklem hastalığı üzerinde etkili olduğu ortaya konmuştur.
Seyir
Enteropatik Artrit hastalığının seyri kişiden kişiye değişmektedir. Bazı hastalarda ekleme zarar vermeyen ancak tekrarlayan artrit atakları ile seyrederken; bazı hastalarda eklemlerde ciddi hasara yol açan bir şekilde seyreder. İkinci gruptaki hastalar eğer erken tedavi edilmezlerse, eklem hasarı hayat kalitesinde belirgin kısıtlanmalara ve sakatlığa yol açar.