Pankreatit,pankreas bezinin inflamasyonudur.
Yaş
Genellikle erişkinlerde görülür.
Cinsiyet
Her iki cinsiyette de eşittir.
Risk Faktörleri
Safra taşları ve aşırı alkol alımı akut pankreatit riskim arttırır. Akut pankreatit, karın arka duvarında yerleşmiş ve sindirim enzimleriyle birlikte insülin ve glukagon gibi hormonları salgılayarak kan şekeri düzenlenmesine etki eden pankreas bezinin ani inflamasyonudur. Sıklıkla safra taşları ve alkolizme bağlı olarak gelişir. Türkiye’deki en önemli neden safra taşlarıdır. Safra taşı olduğu bilinen hastaların %3-7’sinde akut pankreatit gelişir. Safra kesesi içindeki taşların boyutlarının küçük ve sayılarının çok olması riski arttırır.
Diğer nedenler; pankreas kanalının tıkanmasına neden olan tümörler, kandaki yağ ya da kalsiyum seviyelerinin yüksek olması ve bazı virüs ve parazitlere bağlı gelişen enfeksiyonlar olarak sıralanabilir. En iyi bilinen enfeksiyonlardan biri kabakulaktır. Bazen tüm çabalara rağmen neden aydınlatılamaz.
Belirti ve Bulgular
Akut pankreatit; hafif, orta şiddetli ya da ağır şiddetli olabilir. Hastalığın şiddetine bağlı olarak belirti ve bulgular da değişiklik gösterebilir. Hastalarda sıklıkla ağır bir yemek ya da alkol alımından sonra ortaya çıkan, karın üst bölgesinden başlayan ve kuşak tarzında sırta yayılan karın ağrısı vardır. İlerleyen durumlarda tüm karında yaygın ve şiddetli ağrı da olabilir. Karın ağrısına bulantı ve kusma eşlik edebilir. Bazı hastalarda sarılık gözlenebilir. Pankreas çevresine olan kanamalar nedeniyle sırtta ya da göbek çevresinde renk değişiklikleri gelişebilir. Hastaların bazılarında ateş, kan basıncında düşüklük, nabız sayısında yükselme, idrar miktarında azalma ya da kan kalsiyum düzeyinin azalmasına bağlı olarak kasılmalar gelişebilir.
Tanı
Akut pankreatit tanısında klinik bulgular önemlidir. Kesin tanıya götürecek tek bir biyokimyasal ölçüm yoktur. Kandaki pankreatik enzimleri saptamak ve hastanın durumu hakkında bilgi edinmek için kan tetkikleri yapılır. Pankreasın görüntülenmesi ve pankreatit nedeninin aydınlatılması amacıyla ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ya da endoskopik retrograd kolanji opankreatografi (ERKP) tetkikleri uygulanabilir.
Tedavi
Akut pankreatitli hastaların hastaneye yatırılmaları uygun olur. Ağır pankreatit varlığında yoğun bakımda sürekli gözlem gerekli olabilir. Erken dönemde uygulanacak tedavi ağızdan beslenmenin durdurulması ve damar yoluyla sıvı destek tedavisinin sağlanmasıdır. Hastalara burun yolundan mideye ulaşan ve midenin boşaltılmasını sağlayan bir tüp takılması da uygun olabilir. Safra yollarında taş saptanan hastalarda ERKP gerekebilir. Ağır pankreatitli hastalarda antibiyotik uygulanması ve cerrahi gerekebilir. Hastalığın seyrine bağlı olarak cerrahi belirli aralıklarla tekrar edilebilir. Pankreatite bağlı abse varlığında abse-nin boşaltılması amacıyla dren uygulanması gerekir. Pankreatitin nedeni safra taşlan ise, yeni atakların engellenmesi için hastalığın iyileşmesinden sonra safra kesesinin alınması uygun olur.
Seyir
Pankreatit seyri sırasında çoklu organ yetmezliği, şok ve ölüm gelişebilir. İyileşme sırasında pankreasda psödokist ismi verilen kist oluşabilir ve bu kistin tedavisi için cerrahi gerekebilir. Hastalık sonrasında kalıcı hiçbir hasar gelişmeyebileceği gibi pankreas hasarına bağlı olarak sindirim enzimlerinde eksiklikler gelişebilir. Bu hastalara ağız yoluyla sindirim enzimleri içeren ilaçların verilmesi gerekebilir. Pankreatitin neden olabileceği önemli sorunlardan biri de diabettir. Diabet nedeniyle insülin tedavisi gerekebilir.