Enflamatuar (İnflamatuar) Bağırsak Hastalığı Nedir?
Bağırsakların kronik olarak herhangi bir bulaşıcı mikrop olmadan iltihaplanmasına neden olan bir grup hastalıktır. Başlıca Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi rahatsızlıkları içerir.
Yaş
20’li ve 30 lu yaşlarda en sık görülür. 55-65 yaş arası dönem hastalığın en sık görüldüğü ikinci yaş dönemidir. Nadir de olsa ülseratif kolit 15 yaş altı çocukluk döneminde de görülebilir.
Cinsiyet
Kadınlarda erkeklerden biraz daha fazla görülmektedir.
Risk Faktörleri
Hastalık bulaşıcı değildir ancak en önemli risk faktörü aile öyküsüdür. İnflamatuar bağırsak hastalıklarının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak çevresel, enfeksiyöz, genetik, otoimmün (vücudun kendi dokusunu yabancı kabul ettiği durumlar) etkenlerden şüphelenilmiştir. Bu etkenler arasındaki etkileşim önemli olabilir.
Belirti ve Bulgular
Ülseratif kolit yalnızca kalın bağırsakta görülürken; Crohn hastalığı ağızdan makata kadar tüm sindirim sistemini tutabilir. Ülseratif kolitte en önemli belirti kanlı ishal iken; Crohn hastalığında ise daha sinsi seyirli olması nedeniyle ve çoğunlukla belirtileri karın ağrısı ve kansız ishaldir. Ülseratif kolitli bir hastada ateş, sıvı kaybı ve karında hassasiyet gibi bulgular varsa bunlar iltihabın şiddetinin arttığını gösterir.
Crohn hastalarının %90’ında makat çevresinde çatlak, fistül ağzı (apsenin açılım ağzı) saptanır. Hastaların %10-20’sinde bağırsak dışı bulgular olan artrit (eklem iltihabı), bazı göz hastalıkları (üveit, iritis, episklerit), cilt hastalıkları ve karaciğer hastalıkları (sklero-zan kolanjit) görülür.
Tanı
Doktor; şikayetlerinizi dinleyerek; ülseratif kolit veya Crohn hastalığından şüphelenir. Dışkıdan kan (gaitada gizli kan) ya da mikrop araştırma testleri ile iltihabın şiddetini araştırmak için tam kan sayımı (CBC), sedimentasyon ve CRP kan düzeyleri istenebilir.
Esas tanı kalın bağırsağın kolonoskopi (ucunda ışık bulunan kameralı bükülebilir, ince bir aletle kalın bağırsakların incelenmesi) ile doğrudan incelenmesi ve hastalıklı dokudan parça alınıp mikroskop altında bakılması ile konur. Hekim gerekli gördüğünde baryumlu grafiler de isteyebilir.
Tedavi
İltihabi olayı kontrol etmek için 5 aminosalisilat içeren hap, lavman, fitil formunda bulunan ilaçlar hastalığın şiddetine göre kullanılmaktadır. Bunlar yetersiz olduğunda kortikosteroidler ve azotiopürin ile 6 merkaptopürin gibi ilaçlar kullanılır.
Apse veya fistülü olan Crohn hastalarında infliximab kullanılır. Tıbbi tedavi yeterli gelmezse hasta cerrahiye gider.
Ülseratif kolitin aksine Crohn hastalarının cerrahiden yararlanması sınırlı olabilir.
Seyir
Ülseratif kolit hastalarının düşük bir yüzdesi hastalığı tek bir atakla atlatır ve bir daha da tekrarlamaz. Ancak tipik olarak hastalık alevlenme ve sönmelerle karakterize olup; ataklar haftalar ile aylar boyunca sürer. Hastaların %20’sinde kolektomi (kalın barsağın kolon adı verilen kısmının çıkarılması) gerekir ve genellikle tam iyileşme sağlar. Ülseratif kolit tanısı konulduktan 10 yıl sonrasında özellikle kalın bağırsak kanseri riski artmıştır ve hastaların düzenli takibi gereklidir.
Crohn hastalığının seyri tutulum bölgesine ve hastalığın yayılımına bağlıdır. Bu hastalık da tıpkı ülseratif kolit gibi alevlenme ve sönmelerle karakterizedir. Tıbbi tedaviye yanıt alınsa da, %25-50 hastada hastalık tekrarlar. Cerrahi geçiren hastalarda da tekrarlama riski fazladır. Genel olarak Crohn hastalarının yaşam kalitesi, ülseratif kolitli hastalardan daha bozuk, sorunları daha fazladır.