Diyaliz Tedavisi
Diyaliz, böbrek yetmezliği olan hastalarda vücutta biriken atık maddelerin ve fazla suyun uzaklaştırılması ile vücudun bozulmuş kimyasal dengesinin düzeltilmesi için uygulanan bir tedavi yöntemidir. İki değişik diyaliz yöntemi vardır:
1. Hemodiyaliz
Atık maddeler ve fazla suyun uzaklaştırılması için sentetik bir filtre (diyalizör) kullanılan tedavi yöntemidir. Bu tedavi genellikle hastanelerde veya özel diyaliz merkezlerinde haftada 3 kez en az 4 saat olarak uygulanmaktadır.
2. Periton diyalizi
Atık maddeler ve fazla suyun uzaklaştırılması için karın zarının (periton zarı) filtre olarak kullanıldığı tedavi yöntemidir. Bu tedaviyi hasta kendi başına evinde veya işyerinde hergün veya her gece uygulamaktadır.
Diyaliz tedavisine genellikle böbrek fonksiyonlarının %85-90’ı kaybedildikten sonra ihtiyaç duyulur. Bu derece böbrek fonksiyon kaybı, vücutta atık maddelerin ileri derecede artmasına, vücudun su ve kimyasal dengesinin bozulmasına, kansızlık (anemi) ve kemik – mineral bozukluklarına yol açmıştır. Bu durumda olan hastalar hala idrar çıkarıyor olabilirler; ancak idrarla atmaları gereken atık maddeleri (üre (BUN), kreatin,potasyum … vb) uzaklaştıramamaktadırlar. Bu durumda olan hastalar, böbrek hastalık-uzmanı (Nefrolog) tarafından yakın olarak izlenmeli ve zamanında diyaliz seçimi ve hazırlığı yapılmalıdır. Hasta, hemodiyaliz veya periton diyalizi yöntemlerinin özelliklerini doktoru ile konuşmalı ve sonra kendisine en uygun olan yöntemi yine doktoru ile birlikte seçmelidir. Diyaliz yönteminin seçimi ve diyaliz hazırlığı, hastanın diyaliz tedavisine başlamadan en az 3-6 ay önce yapılmalıdır.
Diyaliz tedavisi için diyaliz giriş yoluna ihtiyaç vardır. Hemodiyaliz tedavisi uygulanacak hastalarda diyaliz giriş yolu el bileğinde bir atardamar ile bir toplardamarın birbirine köprüleştirilmesi ile oluşturulur. Arteri – o – venöz fistül adı verilen bu damar köprüsü, ameliyathanede ve anestezi altında yapılır. Arteri – o – venöz fistülün hemodiyaliz işlemine hazır olması İçin en az 4 hafta beklenmelidir. Acil diyaliz ihtiyacı olan ve arte-rioovenöz fistülü olmayan hastalarda diyaliz işlemi, vücutta büyük bir damarın içine yerleştirilen kateterler aracılığı ile yapılır.
Periton diyalizi için diyaliz giriş yolu, karın zarının içine yerleştirilen ve bir kısmı karnın dışında kalan periton kateteridir. Bu işlem de ameliyathanede ve anestezi ile yapılır. Periton kateteri yerleştirildikten sonra hemen kullanılabilir. Ancak kateterin giriş yerinin iyileşmesi için birkaç hafta beklenebilir.
Hemodiyaliz işleminin özellikleri
Hemodiyaliz işlemi hastanede veya özel bir diyaliz merkezinde gerçekleştirilir. İşlem için, diyaliz hemşiresi arteriovenöz fistül veya kateter aracılığı ile hastanın kanının diyaliz makinesine gelmesini ve makinede süzüldükten sonra hastaya geri verilmesini sağlayarak diyalizi başlatır. Hemodiyaliz işlemi en az 4 saat sürmektedir. Bu işlemin haftada 3 kez yapılması gerekmektedir. Hemodiyalizin sıklığı ve süresi hastanın ihtiyacına göre değişebilir. Tedavi sırasında en sık rastlanan yan etki tansiyon düşmesidir. Genellikle geçici olan bu sorunun oluşmaması için hastaların iki diyaliz arasında çok fazla kilo almamaları önerilmektedir.
Periton diyalizi işleminin özellikleri
Periton diyalizi İşlemini bizzat hasta veya ya-kınları, evde veya işyerinde yapabilir. Periton diyalizi işlemi ya hergün, günde 4 kez yapılır; ya da bir cihaz yardımı ile her gece ve sürekli yapılır. Bu tedavilerden hangisinin uygun olacağına hastanın hekimi karar verecektir. Günlük yapılan tedavide, hasta periton kateteri aracılığı ile karın içerisine diyaliz sıvısını (genellikle 2 litre) doldurmakta, bu sıvı karın içerisinde bir süre (genellikle 4 saat) kalmakta; bu süre içerisinde sıvı ile hastanın kanı arasında periton zarı aracılığı ile temizlenme işlemi olmakta ve sonrasında sıvı boşaltılarak yeni sıvı konulmaktadır. Bu işlem günde 4-6 kez tekrarlanmaktadır.
Cihaz yardımı ile gece yapılan periton diyalizinde ise hasta diyaliz torbalarını cihaza yerleştirmekte ve gece boyunca cihaz otomatik olarak karın içerisine sıvı doldurmakta ve boşaltmaktadır. Periton diyalizi hastası ayda bir hastane kontrolüne giderek diyaliz işleminin kontrollerini yaptırmaktadır. Tedavi sırasında en sık rastlanan yan etki periton zarının iltihabıdır (enfeksiyon). Bu durumda hastanın hemen doktoruna başvurması gerekmektedir.