Çölyak Hastalığı (Erişkin) Nedir?
Buğday, arpa, yulaf, çavdardaki gluten isimli proteine karşı ince bağırsağın ömür boyu hassasiyetine bağlı süreğen bir hastalıktır.
Yaş
Her yaşta görülebilir.
Cinsiyet
Her iki cinsiyette de görülebilir.
Risk Faktörleri
Çölyak hastalığı, genetik bir yatkınlık zemininde gelişen özetle ince bağırsak alerjisi durumudur. Buğdaygillerde bulunan bazı bitkisel proteinlere (gluten) karşı oluşan bu alerji neticesinde ince bağırsaklarda yapan parmaksı çıkıntılarda (villus) kayıp gözlenmekte (villus atrofisi)ve emilim yapan ince bağırsak alanı büyük oranda azalmaktadır. Bunun neticesinde emilmesi gereken şeker, yağ asitleri, protein, vitamin ve demir gibi mineraller emilememektedir. Emilim azlığına bağlı olarak da hastalığın belirtileri ortaya çıkmaktadır.
Belirti ve Bulgular
Çocukluk döneminde çok daha şiddetli ishal ve gelişim geriliği gibi şikayetlere neden olduğundan tanı erken konulabilirken, erişkin hayatta çok daha sinsi bir şekilde ortaya çıkabilir. Erişkinlerde karın ağrısı, karında şişkinlik, ishal, aşırı gaz çıkarma gibi şikayetler olabilirken daha sıklıkla demir eksikliğine bağlı kansızlık (anemi) ve D-vitamini eksikliğine bağlı kemik erimesi (osteoporoz) şeklinde de ortaya çıkabilmektedir. Yeterli beslenen (vejeteryan olmayan) ve yeterli güneş ışığı alan bir insanda demir eksikliği veya D vitamini eksikliği ortaya çıkmış ise mutlaka Çölyak hastalığı araştırılmalıdır.
Tanı
Hastalığın tanısı için ilk koşul, bu konuda uzman bir merkezde araştırılmaların yapılmasıdır. Kesin tanı için hastalık belirtilerinin var olmasına ilaveten mevcut alerjinin tespiti için kan testlerinin yapılması gereklidir. Kan testleri pozitif olan hastalarda ise mide ve ince bağırsak görüntülemesi için endoskopi (ışıklı görüntüleme hortumu) yapılarak ince bağırsaktan biyopsi alınmalı ve tanı kesinleştirilmelidir. Tanı için bazen ekmek veya diğer buğday ürünleri ile uyarı ve yükleme testi yapılması gerekebilir.
Tedavi
Bu hastalık, genlerdeki bozukluktan dolayı ortaya çıktığı için korunma yoktur. Ancak erken tanı konulması ile hastalığın yol açtığı kansızlık ve kemik erimesi gibi önemli hastalıklar engellenebilir. Bu nedenle inatçı ishal, karın ağrısı ve şişkinlik gibi şikayetler ortaya çıkarsa Çölyak hastalığı araştırılmalıdır. Tedavide bünyenin alerjik olduğu buğdaygillere ait proteinlerin ve besinlerin (ekmek, ve bütün buğdaydan üretilen yiyeceklerin) yasaklanarak özel bir diyet uygulanması esas prensiptir. Bu şekilde hastanın ince bağırsaklarının alerjisinin yatışması ve normale gelmesi sağlanır. Diyet yapan ve buna tam uyan hastalar normalden farksız bir hayat sürebilirler.
Seyir
Diyet (gluten free diet, glutensiz diyet) hayat boyu uygulanır ve diyet tedavisi altında periyodik hastalık kontrolleri hayat boyu devam eder.